Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
RozdziałI:Założeniateoretyczneł
autorytet,ośmieszanieobrońcówatakowanejtezy),awreszciekompozycja
tekstu.WsamejzaśkompozycjiTopolskipodstawoweznaczeniewosiągnięciu
efektówperswazyjnychprzypisałselekcji,hierarchizacjiorazzwiązanejztymi
zabiegamiperiodyzacji:DTo,codonarracjiwyselekcjonujemyijaktozhierar-
chizujemy
,zależnieodzamierzonegoceluperswazyjnego,możedaćwefekcie
wieleróżnychnarracji,niemówiącjużotym,żeróżnesąmożliwościselekcji
ihierarchizacji”40.
DostrefyDniewidzialnej”(możemysiętutakżeodwołaćdometafory
górylodowejwwiększejczęścikryjącejsiępodpowierzchniąoceanu)należy
warstwateoretyczno-ideologicznanarracji,nazywanateżwarstwągłęboką.
Zawieraonazazwyczajnieartykułowanetreści,będącegłębszymizałożenia-
micałejnarracji,apełniącefunkcjeukładusterującego—określająbowiem
kształtwarstwyzarównologiczno-gramatycznej,jakiperswazyjnej.Sąone
odzwierciedleniemreprezentowanejprzezhistoryka(choćniezawszeprzezeń
uświadamianej)wizjiświataiczłowieka41.Tegłębszezałożenianarracji,mniej
lubbardziejkoherentne(zależytoodspójnościzałożeńteoretycznychiideo-
logicznychskładającychsięnawizjęświataiczłowieka),doktórychTopolski
zaliczałtakżewiedzęhistorykaoprzeszłości(mniejlubbardziejpełną)42,okre-
ślajączyteżniejakoprefigurują,coznajdziesięwwarstwieinformacyjnejoraz
czy
,ajeślitak,tojakieśrodkiretorycznezostanąprzezautoraużyte.Warstwa
tazawieraprzekonaniahistorykaodnoszącesięzarównodojegoogólnych
wyobrażeńoświecie(takżeotymjak,wedługniego,winienbyćurządzony),
jakidoprzeszłości.
40Ibidem,s.107.
41
PojęcietowprowadziłTopolskiwTeoriiwiedzyhistorycznej(rozdziałIV).Podejmując
problemwyjaśnianiawpraktycebadawczejhistoryków,Topolskidoszedłdowniosku,iż
dojegozgłębienianiezbędnejestrozpatrywaniezarównoideałunaukihistorycznejzakła-
danegomniejczybardziejświadomieprzezhistoryków,jakiogólnejwiedzyoświecie
iczłowieku,atakżeorelacjachmiędzyskładnikamiświata.Tenostatnielementnazwał
Dwizjąświataiczłowieka”,wymiennieoperującteżterminemDprzestrzeńontologiczna”.
Charakteryzowałtęostatniąnastępująco:DPrzestrzeńontologicznahistorykajestniejako
dwustopniowa(czydwupoziomowa).Najpierwistniejewjegowyobraźnitanajbardziej
ogólnaprzestrzeń,podstawa,wktórejniemajeszczekonkretnychludzi,lecz—wzależ-
nościodjegoperspektyw—sątakie»przedmioty«,jakBóg,święci,genialnejednostki,
masyludowe,środowiskomaterialneorazróżnegorodzajurelacje,jaknaprzykładrelacja
dialektycznejsprzeczności,warunkowaniawszystkiego»wostatecznymrachunku«przez
Boga,relacjakierowaniamasamiprzezgenialnejednostki,relacjawpływaniabezpośred-
niegośrodowiskanaczłowiekaitp.Taprzestrzeńogólnastanowikanwę,naktórejhistoryk
rozmieszczabadaneprzezsiebieprzedmiotykonkretne(awięcokreślonychludzi,określone
środowiskonaturalneitd.)”.J.Topolski:Rozumieniehistoriił,s.38.
42OpróczDwizjiświataiczłowieka”(Dzakresowo”obejmującejwiedzęzarównopo-
toczną,jakinaukową)Topolskiwskazywałjakoczynnikisterującenarracjątakżeogólne
sposobymyśleniacharakterystycznedladanejkultury(tzw
.mityfundamentalne)orazjęzyk
zjegokonwencjami.Zob.J.Topolski:Jaksiępiszeirozumieł,s.109.
