Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dialogibadaniehistoriograficzne
21
dzeniaorazcałościowegointerpretowaniaobszernychpołaciczywymiarówna-
rodowychdziejów
.Jegodynamikęoddająfundamentalnezwrotywsposobach
mówieniaopolskiejhistoriiorazwewzorcachjejprzedstawiania,skądinądod
dawnazauważaneistudiowaneprzezhistorykówhistoriografii.Wrezultacie
tychdociekańzdołanojużwypracowaćpewienwzględnieniespornydiachro-
nicznyschematprzemiannaukowegodziejopisarstwawPolsce,odwołujący
siędorozróżnienia(dlainteresującegomnieokresu,tj.przedrokiem1914)
czterechepok/fazrozwojowychrodzimejhistoriografii:Oświecenia,Romanty-
zmu,PozytywizmuiNeoromantyzmu.Spoglądajączperspektywytakzwanej
pragmatycznejteoriidialogu,możnatuzatemmówićorozwinięciusięczterech
Ddialogemów”,tworzącychDdialogowyłańcuch”debatyopolskichdziejach
wczasachupadkuibrakupaństwowości34.
WspomnianyhistoriograficznydialogoPolscebyłnaturalniewielowątko-
wyiwielowymiarowy
,dotyczyłróżnorodnychtypówzagadnieńdziejowych.
WramachwięcjegocałościowoujętejDprzestrzeni”rozróżniaćmożnaroz-
maiteautonomiczneDpodprzestrzenie”35.JakojednąztakichwłaśnieDpod-
przestrzeni”widzędialogoŚląsku—bezpośredniobiektmoichdociekań.
WzwiązkuztymzamierzeniemmoimjestDodkrycie”iukazanieprocesu
dialogowego,jakirozwijałsiępocząwszyodkońcaXVIIIwiekuprzezcały
wiekXIXipoczątekwiekuXXpomiędzysyntetycznyminarracjamihisto-
rycznymipublikowanyminaziemiachpolskichwkwestiiproblematykiślą-
skiej.Studiowanyprocesmożnaoczywiście—wniektórychprzynajmniej
przypadkach—potraktowaćtakżejakodialogosób,konkretnychhistoryków,
intencjonalnieodnoszącychsiędosiebienawzajemautorówposzczególnych
omawianychwypowiedzi.
RekonstrukcjaDrozmowy”oŚląskuodbywaćsięprzytymmusiwramach
strukturyiukładujednostekdialogunadrzędnego—tegodotyczącegohistorii
Polski.Skorobowiemkonkretnieinteresującamnierozmowastanowijedynie
aspektwdebacieoszerszymzasięguirozleglejszymprzedmiocie,tokażdeinne
podejściewydajesięnieadekwatne36.Oczywiście,fakt,żecałościowastruktura
34
DDialogemami”nazywasięjednostkiprocesudialogowego,rozróżnianewkontekście
czasuikierunkowegorozwojudialogu(inaczejmówiąc,sątoDfazydialogu”).Eugeniusz
Czaplejewiczpisał:DDialogemymożnawyodrębnićnapodstawieróżnychkryteriów[ł].
Pragmatycznateoriadialoguzagłównekryteriumuznajezmianęstosunkuuczestników
dialogudotego,oczymsięwdanymodcinkuprocesudialogowegomówi.Wśródinnych
jednostekdialogemwyróżniasięwyraźniefazowym(czasowym)charakterem.Wwymiarze
kierunkowymdialogrozwijasięnazasadzienastępowaniaposobiedialogemów”.E.Cza-
plejewicz:Wprowadzeniedopragmatycznejteoriidialoguł,s.24.
35PojęciatezapożyczyłamzpracyJerzegoTopolskiegoRozumieniehistorii(Warszawa
1978,s.39,57ipassim),zmieniającjednakistotnieichsensorazzakreszastosowania.
36Wszakanalizowaneprzezemniewypowiedziniepochodzązsyntezczymonografii
dziejówŚląska(takowychjeszczeniebyłowpolskiejhistoriografii),alezsyntetycznych
opracowańhistoriiPolski.
