Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odyskusyjnympojęciunarracjił
29
waniatychwszystkichpracjakonależącychdojednejwspólnejkategorii54ico
więcej—wyrastającychwłaśniezrefleksjinadspecyfikąnarracjihistorycznych.
JednąznichjesttazaproponowanaprzezJ.Topolskiegowktórejrozróżniasię
następująceparynarracji:1)stwierdzającąiuzasadniającą;2)stwierdzającą
iwyjaśniającą;3)faktograficznąiteoretyczną;4)rozproszonąikoherentną;
5)monograficznąisyntetyczną
55
.Wwypadkurozpatrywanychprzezemnie
pracbędziemymiećwięcdoczynieniaznarracjamisyntetycznymi,będącymi
pewnymprzeciwieństwemnarracjimonograficznych56.Wydajesię,żenapo-
trzebyniniejszejpracytakierozróżnieniejestwzupełnościwystarczająceinie
powinnoprzysparzaćpoważniejszychkłopotówinterpretacyjnych(oczywiście
pracesyntetyczneróżniąsięstopniemkoherencjiwewnętrznej,aledlanaszych
rozważańanalizategoaspektuzorganizowaniaichnarracjiniejestszczególnie
istotna
57
).Wzwiązkuztymzasadnebędzieprzyjęciezałożenia,iżnarracja
syntetycznatotaka,którazmierzadorekonstrukcjipewnegoobszerniejszego
fragmentuprocesudziejowego58.Itawłaściwośćwspomnianychpracbędzie
dlamniezasadnicza.
Reasumującwięctenwątekrozważań,chciałampodkreślićrazjeszcze
specyfikęomawianychprzezemnienarracji:1)przedstawiająonesyntetyczny
(częstoprzeztouproszczonyiskondensowany)wykładdziejówPolski.2)to-
warzyszyimzazwyczajsilneintencjonalneprzesłanieideologiczne(narodowe)
3)adresowanesądoDszerokiejpubliczności”59.
54Taknaprawdębowiemoperowaniewspomnianymiwspółczesnymikategoriamipo-
działupracoDcharakterzeogólnym”niewieleistotnegobywniosłozpunktuwidzeniacelów
tejkonkretnejrozprawy
.Skomplikowałobyzatorozważaniaprzezwprowadzeniepodziałów,
którewkontekściefaktycznieomawianychtekstówokazująsięDsztuczne”.
55J.Topolski:Teoriawiedzyhistorycznejł,s.289.
56
PrzydatnątuintuicjęwyrażałjużJulianBartoszewicz.Kreślącstaniwyzwaniaczeka-
jącepisarstwohistorycznenapoczątkudrugiejpołowyXIXwieku,operowałonswoistym
pojęciempracysyntetycznejjakojednymzczterechrodzajówpiśmiennictwanatematprze-
szłości(Dmateriał”,Dkrytykadziejowa”,Dmonografia”iDsystemata”).Pisał:DTakwydane
aktaprzeszłości,stanowiągrubymateryał.Takopracowaniejakiegoprzedmiotu,stanowi
monografią.Takoczyszczeniezbłędówkronikjestkrytykądziejową.Takprzedstawieniedla
naukiidlapojęciainnychcałościdziejów,jestsystematem”.J.Bartoszewicz:Nowaepoka
literaturyhistorycznejpolskiej.DBibliotekaWarszawska”1850,T
.2,s.73.
57
ZdaniemTopolskiego,najednymbieguniepewnegocontinuummożnaumieścić
syntezyfaktograficzne,czylipowiązanewsposóbpowierzchowny(np.główniewizją
świataiczłowieka,względnietematem),nadrugim—syntezyrzeczywisteocałkowitym
wewnętrznym,ponadindywidualnympowiązaniuelementów
.J.Topolski:Teoriawiedzy
historycznejł,s.306.
58Por.analogicznedoopisanychuprzedniotrudnościzdookreśleniempojęciasynte-
zynaDpokrewnym”polubadańhistorycznoliterackich—K.Kasztenna:Zdziejówformy
niemożliwejł,s.16—23.
59
JanuszLalewiczwnastępującysposóbopisujeXIX-wiecznąprzestrzeńrozpowszech-
nianiaksiążkiorazwzajemnerelacjetwórcóworazodbiorców:D»Pisać«nieznaczyjuż
»zwracaćsiędoograniczonejgrupy«,którazewzględunaswojąrolęwżyciukulturalnym
