Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15
niemożeodbiegaćodswegocelu.Dotyczyorganizacjidziałania,wktórym
zarównostosowaniezłożonychprocedur,jakiprzyjęcieabsurdalnychrozwią-
zańprowokowanychskojarzeniamimetaforycznymi,czyposługiwaniesięintu-
icją,sąrównoprawnymidrogamidochodzeniadocelu.Odnosisięwreszciedo
energiidziałania,którawydajesięwaktywnościtwórczejosiągaćmaksimum,
jakrównieżpociągazasobąsilnestanydepresyjne,zaprzestaniedziałania.
Wperspektywieczasowejnatomiast,aktywnośćtwórczazpunktuwidzenia
rozwojuinajszerzejokreślanajako„poszukiwanieżnorodnościiżnorod-
nośćwposzukiwaniu”(T.Kocowski,1991)wymagabardzointensywnejak-
tywnościprzygotowawczej,którazdajesięniemiećtreściowegoaniformalne-
go,ajedyniefunkcjonalnyzwiązekzdziałalnościąokreślonegorodzaju.
2.Motywacjaautonomicznaiinstrumentalna
Przedmiotemtegopodrozdziałubędziekoncepcjamotywacjiautonomicznej
iinstrumentalnej,zapoczątkowanawinnejpracy(A.Tokarz,1985),jakowyja-
śnienieodośćwąskimzasięgu,dotyczącegenezyeksploracjiiistotymotywacji
poznawczejwtwórczości,źniejposzerzona4(A.Tokarz,A.Beauvale,1993;
A.Tokarz,1993d;A.Tokarz,A.Beauvale,1996;A.Tokarz1998b;2004a).
Wceluutworzeniajasnegokontekstudoposzerzeniakoncepcjimotywacji
poznawczejautonomicznejiinstrumentalnejmożnasięodwołaćdonajbardziej
podstawowegopodziałumotywacjinadwiegrupy,cechującesięodmiennymi
mechanizmamiożnympochodzeniu,swoistychzasadachregulującychifunk-
cjach,takżecharakterystycznymstatusempodmiotudziałania.Podziałtakijest,
oczywiście,wielkimuproszczeniem(por.T.Kocowski,1987;D.Doliński,
W.Łukaszewski2000).Czytelnyskrótcharakteryzującyzwięźlewspomnianą
dychotomięstanowiąmetaforyzaproponowaneprzezB.Weinera,znanegoteo-
retykaibadaczaprocesówmotywacyjnych.(B.Weiner1986a;1986b;1991;
por.takżeW.Łukaszewski,D.Doliński2000;W.Łukaszewski,2000).Twier-
dzion,żeuporządkowaniahistoriiistanuaktualnegoproblematykimotywacji
możnadokonać,posługującsięmetaforą„człowieka-maszyny”i„człowieka-
-Boga”.Metaforytemająwswoimcentrumsprawcę,istotędziałającą,ood-
4Określenieintrinsicmotivation,stosowanewjęzykuangielskimiamerykańskimnaokreślenieme-
chanizmówmotywacyjnych,nazywanychtu„motywacjąautonomiczną”,nieposiadawjęzykupolskim
dobregoodpowiednika.Jakstarałamsięwykazaćwinnymmiejscu(por.A.Tokarz,1985),dobrany
wjęzykupolskimtermin„motywacjawewnętrzna”jestnieodpowiedni,zważywszy,żepojęciemotywacji
samoodnosisiędoprocesówwewnętrznych,ipotogoużywamy,bytewewnętrznemechanizmyhipo-
tetycznieokreślić.Wewłasnejkoncepcjiiwtejpracystosujęokreśleniemotywacja„autonomiczna”,
gdyżdominującąwłaściwościązachowańmotywowanychtymtrybem(intrinsic)jestniezależnośćod
pozapodmiotowychwzmocnień,uwarunkowańsytuacyjnychczyinterpersonalnych.Wwęższymznacze-
niu,wodniesieniudoprocesówsamowzmacniającychsię,szczególnietwórczych,zgodniezinspirujący-
misugestiamiwkomentarzachE.Nęcki(2001),zastosowanybędzieponadtotermin„motywacjasamo-
istna”.Przeciwstawnyterminextrinsicmotivationprzekładanyjestjakomotywacjainstrumentalna.