Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
pierwotnego(manipulacyjnego),oraznajważniejszegoosiągnięcia,którymjest
tworzeniepojęć,istanowipodstawęniniejszychrozważań.
„Przedmiotpierwotny(takjakwpsychicedzieckapowstaje)jestkompleksempoli-
sensorycznymposiadającymcechypewnejstałościinamacalnejrealności.Ztegoprzed-
miotu,wtórnie,zczasem,wytwarzasiępojęcie,całośćskładającasięzkompleksucech
oderwanych,całośćidealna,nieistniejącakonkretnie,askładającasięjużtylkozcech
istotnych,selekcyjniewybranych,wśródwszystkichtych,któremożnazaobserwować”
S.Szuman(1985,41).
Ciągłośćrozwojowapomiędzytymidwomarezultatamipoznanianasuwa
pytanieowspólneiistotnewarunki,wjakichpodmiotdonichdochodzi.Pod-
stawowymwarunkiempodmiotowymjestbezwątpieniaczynnośćposzukiwania
igromadzeniainformacji,awięcaktywnośćsensomotorycznaieksploracyjna5.
Dziękieksploracjitworzysiępierwotnyprzedmiotwtórny–pojęcie,wtym
takżepojęcienowe.
Najistotniejszymwarunkiemśrodowiskowymwydajesięnatomiastnowość
iróżnorodnośćotoczenia,gdyżwłaściwościteprzesądzająointensywności
wczesnejeksploracjiizwiększająstymulująceskutkieksploracjidojrzałej,sąteż
niezbędnymiwarunkamipełnegorozwoju(A.Niemczyński,1980),takżeroz-
wojukutwórczości.Wtakichwarunkachśrodowiskowychpodmiotzmuszony
jestbowiemdo„zniesienia”nowościiopanowaniaróżnorodnościdrogąeksplo-
racjizewnętrznejiwewnętrznej(A.Tokarz,1989a;1989b).
3.1.Rozwojowefunkcjeeksploracji
Wtymmiejscunależyprzypomniećpodziałnaeksploracjęzewnętrzną
iwewnętrzną,poszerzającypropozycjęD.E.Berlyne’a(1966),awprowadzony
poprzednio(A.Tokarz,1985).Doprowadzaondoistotnegowniniejszymkon-
tekścieuzupełnienia–eksploracjazewnętrznawiążesięznowościąstymulującą
kształtowaniesięprzedmiotupierwotnego,eksploracjawewnętrznazaśprowa-
dzidotworzeniasiępojęćsubiektywnie,azczasemtakżeobiektywnienowych.
Kluczowymmomentemtegoprzejściaeksploracyjnejaktywnościzewnętrznej
kuwewnętrznejjestpojawieniesięmożliwościinterioryzowaniadziałańeksplo-
racyjnych.Wydajesię,żekoncepcjaS.Szumanatrafnieprzedstawiatenmo-
mentwrozwoju.Interesujące,żeD.EBerlyne(1963)równiesilniepodkreślił
5Używamterminu„eksploracja”zgodniezanglosaskątradycjąjegorozumienia.Por.terminolo-
giczneuwagiD.E.Berlyne’a(1966),którywskazałnauwagęnabliskośćznaczeńterminów:„aktyw-
nośćsensomotoryczna”,„odruchorientacyjno-badawczy”a„eksploracja”.Berlynesłuszniepodkre-
ślał,żedopieroprzełożenienaangielskiznanejpracySokołowa,dotyczącejodruchuorientacyjno-
-badawczego,ujawniłotezbieżności.Należyteżprzypomnieć,żeD.E.Berlyne(1963)zaproponował
bardzoprzydatnypodziałzachowańeksploracyjnychna:reakcjebadawczeiposzukiwawcze,obser-
wację,konsultację,czylizadawaniepytań,myślenieukierunkowane.Klasyfikacjatajeststosowana
(założona)wtympodrozdziale.
