Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
wartepodjęcia.Motywyangażująceumiejętnościiwłasnezadaniasąbardziej
racjonalnymiprzyczynamizachowaniamotywowanegoautonomicznie,towa-
rzysząimtesameemocje,występująwtedy,gdymotywacjaautonomicznajest
jużukształtowanai,oczywiście,niemożnajejuruchomićzapomocąnakazu.
Pełnaformaautonomicznejmotywacjipoznawczejtotakżemotywacjaproble-
mowadotwórczegoposzukiwania,zadawaniapytań,wykraczaniapozaka-
non.
Zawodowaiszkolnacodzienność:zadanie,cel,nakaz,przymus,toobszar
motywacjiinstrumentalnej,bezpiecznej,wygodnejdlapracodawcówipracow-
ników,dlanauczycieliorazuczniów.Walorytakiegofunkcjonowaniatoznacz-
naprzewidywalnośćsytuacji,łatwośćkontroli,możliwośćtrenowaniapilności,
obowiązkowości.Jejdominacjatoutrwalanierutyny,przyswajanieiprzekazy-
waniewiedzywedługzastanychreguł,operowaniekaramiinagrodami,nie-
ustannaczujnośćinadzór,zamiastwzrastającejsamodzielnościiautonomii
ucznia.
Postulatzłotegośrodkawydajesiędobrymrozwiązaniem,aleczyniejest
naiwnąpsychologią?Zbadań,któreomówiębardziejszczegółowowrozdziale
następnym,wynika(A.Tokarz,1998b),żeefektywnatwórczośćmłodychpra-
cownikównaukowychwymagaswoistejrównowagimotywacjiautonomicznej
iinstrumentalnej.AnalizyprzeprowadzoneprzezT.Amabile(1983)doprowa-
dziłyjądostwierdzenia,żetwórczośćwymagasynergiimotywacjiwewnętrznej
(autonomicznejintrinsic)izewnętrznej(instrumentalnejextrinsic).Te
zbieżnewnioskiuzasadniadodatkowodośćoczywistyargumentwynikający
zfazowościprocesutwórczego.Jakkolwiektefazydefiniować,zawszedzielą
sięonenaetapy(aspekty)pracykoncepcyjnej,twórczejinaetapyopracowania
wcielaniapomysłu,operowaniadanym,specyficznymtworzywemwtaki
sposób,abypomysłznalazłswójodpowiedniwyrazformalny.
Czynnościmotywowaneautonomicznieiinstrumentalniewywołująrozmaite
uczuciaiemocje,odmiennieteżwpływająnanastrój.Odróżnijmy(T.Kocow-
ski,1991)emocjewłaściwe(wdomyśledominujące)odemocjitła,pojawiają-
cychsięjakbynadrugimplanie.Czynnościautonomicznewiążąsięzezdziwie-
niem,zaciekawieniem,przyjemnością,radością,atakżejeżelitoaktywność
własna,długotrwałazosobistądumąisatysfakcją,odczuciemswobodywybo-
ru.Nadrugimplaniesąsatysfakcjeinstrumentalne,czyliodczuciaosobydzia-
łającej:skutecznościikontroli.Czynnościinstrumentalnezwiązanesązsatys-
fakcjąwynikającązeskutecznościikontrolinaddziałaniemorazodpowiednią,
najczęściejzewnętrznąnagrodą.Jeżelijednaktakaaktywnośćdajewielepo-
znawczointeresującychrezultatów,wjejtlepojawiająsię:zaciekawienie,zdzi-
wienie,zaskoczenie,satysfakcjepoznawcze,aktywnośćmożenawetzmienić
swójcharakter.
Jakmożnaokreślićdodatkoweregulatorytychdwóchmotywacji?Analo-
giczniedopodstawowegopodziału,wktórymsąoneodpowiednioprzynależne
domotywacjiwykonawcyisprawcy.Wprzypadkuregulacjiautonomicznej
podstawowymechanizmtopozytywnesprzężeniezwrotne,samonapędzaniesię