Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
DEFINIOWANIEEUROPY
poszławzapomnienie.Wśredniowieczupojęciemużyteczniejszymwbudowaniuuniwer-
salnegosuperpaństwakościelnegobyłanazwaImperiumChristianum.Dopieronaprze-
łomieśredniowieczairenesansunazwazostałaprzypomnianaprzezpapieżaPiusaII
(1405-64).Jużwrokuwstąpienianatronpapieskiw1458r.opublikowałontraktatDe
Europa(OEuropie)
23
.Zawarłwnimopiskrajów,któreuznałzaeuropejskie,cobyłozasad-
niczozgodnezówczesnąkoncepcjągeograficzną.Jakotytularnybiskupwarmińskinie
zapomniałoziemiachnapograniczuPolskizpaństwemkrzyżackim,będącjegotytularnym
beneficjentem.NadrzędnymcelemdziełabyłouświadomienieEuropejczykomichchrze-
ścijańskiejtożsamościijednościwwalcezzalewemislamu,usunięcieTurcjizkontynentu
europejskiegobyłobowiemdalekosiężnym,choćniezrealizowanymzamysłempapieża.
DziełoPiusaIIutrwaliłoostatecznienazwęEuropa.Byłoczytaneprzezposługującychsię
łacinąhumanistów.Ponadtodworymonarszeikuriebiskupieotrzymywałyzpapieskiej
kancelariibieżącąkorespondencję,gdzieterminbyłużywanym.in.wapelachojedność
chrześcijańskiejEuropywdobiereformacjiizagrożeniatureckiego.LeGoffuważał,że
naprzełomieśredniowieczaiodrodzeniaDtylkoPapieżPiusII[ś]miałjasnąwizjęidei
Europy”
24
.KrótkopotraktacieoEuropiePiusaIIukazałosięteżjegodrugiedziełopoświę-
coneAzji(DeAsia,1461),którezarysowałokulturoweipolityczneprzeciwieństwaobu
kontynentów
25
.
NazwaEuropywPolsceiEuropieWschodniej
WXVIw.nazwaEuropadotarładoPolski,gdziepodobniejakwNiemczechprzy-
jęłasięjejłacińskaformaEuropa,podczasgdywAngliiiweFrancjimamydoczynienia
raczejzjejgreckimkształtem:Europeil)Europe.UpowszechnienienazwywPolsceprzy-
spieszyłonapisanepołaciniedziełoSarmatiaeEuropeaedescriptio(1578)polskiegohisto-
rykapochodzeniawłoskiego,AleksandraGwagnina.Jużwtytulepolskiegotłumaczenia
dokonanegoprzezMarcinaPaszkowskiegoużytyzostałzapomnianydziśprzymiotnik
określającyeuropejskość:KronikaSarmacyieuropskiej(1603).Wtekściedzieła,podobnie
jakwłacińskimpierwowzorze,nazwaEuropypojawiasięwielokrotnie.Najistotniejszyjest
początkowyrozdziałKsięgiI,DwktóreysięzamykaopisaniesameySarmacyeyEuropskiey
wgranicachiokolicznościachiey”.Tuznajdująsiępołączoneparagrafyzatytułowanena
marginesie:DEuropaskądrzeczona”iDEuropygranice”.Autorwyjaśniawnichlegendę
oporwaniuEuropyprzezZeusa(określanegowtradycjiłacińskiejjakoJowisz):Dzdałomi
się,żetorzeczsłuszną[ś]gdynaprzódEuropysameywywódiieygranice,któremisię
odAzyeyiAfrykidzieli,wyłożę.EuropatedytrzeciączęściąświatarzeczonaodEuropy
Agenorakrólagreckiego,LibijskiegoySyrryjskiegocóryniepospoliteypięknościyurody,
którąJowisz(jakopoetowiepiszą),nabrzegumorskimzpannamiigraiącąuyrzawszy,
aniewiedzącjakokunieyprzyśdźbędącpożądną[tj.budzącąpożądanie-W.L.]miłością
23
PiusII,InEuropam,ed.A.Kunne,Memmingenok.1491;zob.też:idem,DeEuropa,CittàdelVaticano2001.
24
J.LeGoff,BirthofEurope,transl.J.Lloyd,Malden-Oxford-Carlton2005,s.1.
25
Obadziełałącznieukazałysiędrukiemw1477r.,zob.Cosmographia...inAsiaeetEuropae...descriptione,PiiII
PontificisMaximi;zob.teżtłum.wł.Ladiscrittionedel)AsiaetEuropadipapaPioII,Venezia1544.
