Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Interpretacje,dopowiedzenia,impresje
związanybyłgłówniezkulturąmaterialną,zwłaszczasztukąużytkową,wygodny-
mi,solidnymimeblami(fotel,sekretarzyk,biurko,witryna,serwantka).Wprzy-
padkudiagnozypolskiejbiedermeiermiałbyćprzykłademliteratury-wze-
stawieniuzromantyzmem-zniżającejloty.vBiedermeieryzmpolski”wchodzi
wskładprotorealizmu,szerszegopojęciavokreślającegozjawiskawywodzącesię
zsentymentalizmu,respektującegozasadęfikcjiwerystycznejiłagodnychjakości
estetycznych,opierającegosięnazałożeniachzdrowegorozsądkuipojednania
zrzeczywistością,mieszczącegosięwkategoriachtradycjonalizmulubumiar-
kowanegoliberalizmuorazprzygotowującegogruntpodsztukęrealistyczną”5.
Zperspektywyromantyzmuoceniasiębiedermeierjakoujemnynurtbezam-
bicji,pozostającywsmudzepoetyckiegocieniaiwykazującyaksjologicznyruch
wdół;zperspektywyzaśrealizmujestonposkromieniemromantyczności,jej
przytłumieniem,lekiemnaniepokoje,anawet-jakuważaWiktorWeintraub
-ucieczkąwsielankęjakopanaceumnarozpacz6.Wtymsensiebiedermeier
uwznioślapotoczność,kiedyzawodząromantyczneutopie.Jestokresemdojrza-
łościirozsądkupoeksplozjimłodościibrakurozwagiwczasachromantycznych.
Stosunkowosłaborozpoznanawpolskiejliteraturzekonotacjategoprądu
(znieprecyzyjnąnawetnazwą),postrzeganegojakokonstrukcjaexpost,stanowi
dlabadaczapoważnewyzwanie:dokonaniesyntezyświatopoglądukilkusetpo-
wieściokresumiędzypowstaniowego7.Ztegoteżpowoduoglądnurtunanaszym
gruncieograniczonyjestdoparuogólnychopracowań8.
5PojęciestworzoneprzezH.Markiewicza,Realizm,[w:]Słownikliteraturypolskiej
XIXwieku,red.J.Bachórz,A.Kowalczykowa,Wrocław1995,s.819;por.J.Bachórz,Od
romantyzmudopowieścitendencyjnej,[w:]Studiaonarracji,red.J.Błoński,S.Jaworski,
J.Sławiński,Wrocław1982,s.167.
6W.Weintraub,Poetaiprorok.RzeczoprofetyzmieMickiewicza,Warszawa1998,s.257.
7Właściwielat1848-1863zantecedencjamipowieściowymi:IgnacegoChodźki,
PlacydaJankowskiego,wczesnejtwórczościJózefaI.Kraszewskiego,anawet,cowątpli-
we,ElżbietyJaraczewskiej.Bardzotrudnowyznaczyćpoczątektendencjibiedermeie-
rowskichwnaszejliteraturze,amówiącściślej,wproziekrajowejokresuromantyzmu,
alemożnarzec,iżeksplozjadziełzorientowanychnaucieczkęodwielkiejhistoriido
domowegozacisza,rodziny,przyjaciół,abyodpocząćpoiprzedmającyminadejśćwy-
padkami,ogniskujesięjakbywdwufazach-wstępnej:popowstaniulistopadowym,
orazwłaściwej:poWiośnieLudów,itrwamniejwięcejpopowstaniestyczniowe,vroz-
puszczającsię”stopniowozgodniezeswojąpneumatycznąnaturąwwielkimrealizmie
(V
.Nemoianu,TeTamingofRomanticism.EuropeanLiteratureandAgeofBiedermeier,
Cambridge-Londyn1984).Tymbardziejżebiedermeierwspółistniejezrealizmem
ijestprądemvbezteoryjnym”ibezprogramowym.Macharaktereklektyczny,absorbuje
wybraneelementyklasycyzmuiromantyzmu.
8Zasadniczykształtbiedermeieruwyznaczająpowieściopublikowanewokresie
1846-1860.Najlepszymiźródłamiwiedzyotytułachsądwierozprawyzroku1859:
