Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1040Edukacjaobywatelskawpolskiejszkole–historiaiwspółczesność
19
104010Przed1989r0
TradycjawychowaniaobywatelskiegosięgawPolsceodrodzenia.Dopierojednak
wczasachoświeceniapojawiłosiębliskiewspółczesnemurozumienieobywatelstwa.
Uwarunkowaniahistorycznesprawiły,żekształcenieobywatelskiewpolskiejszkole
możnapodzielićnanastępująceokresy:
edukacjanarodowa(1773–1918);
edukacjanarodowo-państwowa(1918–1944);
edukacjapolityczno-ideologiczna(1944–1989);
edukacjaobywatelska(po1989r.)20.
WalkaoutrzymanieniepodległegobytupaństwowegowdrugiejpołowieXVIIIw.
sprawiła,żeidei„wydoskonaleniaedukacjiobywatelskiej”podporządkowanocałą
przeprowadzonąprzezKomisjęEdukacjiNarodowejreformęszkolnictwa21.Wówczas
teżkształcenieobywatelskiewprowadzonodoszkoływpostaciodrębnegoprzedmio-
tujakonaukęmoralną.Poutracieniepodległościedukacjaszkolnapodporządkowana
byłainteresompaństwzaborczych.Głównymcelemprowadzonejwnieformalnych
iczęstonielegalnychformachedukacjiobywatelskiejbyłowówczaskształcenienaro-
dowe,konsolidacjaspołeczeństwapolskiegojakowspólnotynarodowejorazbudowa
iochronatożsamościnarodowejPolakówzagrożonejdepolonizacyjnąpolitykąpaństw
zaborczych.Młodymludziomstaranosięzaszczepićmiłośćdoojczyznyigotowość
poświęceniasiędlaniej.
Ideiwychowanianarodowegoniezarzuconowrazzodzyskaniemniepodległości.
Miałaonakształtowaćświadomośćnarodowąmłodzieżyorazpostawypatriotyczne
iobywatelskie.Głównymipunktamiodniesieniastałysięideeodbudowyniepodległe-
gopaństwapolskiegoorazsłużbyojczyźnie.Poprzewrociemajowymwkręgachsana-
cjipowstałprogramwychowaniaobywatelsko-państwowego.Kładzionownimnacisk
nawdrożeniespołeczeństwadomyśleniakategoriamipaństwaipolskiejracjistanu,
agłównymcelemtakrozumianejedukacjimiałobyćukształtowanieobywatelapań-
stwowca22.Celtenmiałzostaćzrealizowanypoprzezodpowiednioskonstruowane
programynauczaniaposzczególnychprzedmiotów,właściwiedobranemetodyna-
uczaniaorazszerokozakrojonyprogramdziałańpozalekcyjnychrealizowanychprzez
organizacjemłodzieżowe,biblioteki,wycieczkiszkolneorazodpowiedniwystrójszko-
ły(sztandary,portrety,obrazy,afisze,gabloty).Proponowanotakżezorganizowanie
wkażdejszkoletzw.salipaństwowej,wktórejodbywałybysięuroczystościszkolne
orazwprowadzeniezwyczajówirytuałówkształtującychpostawyobywatelskie.Szcze-
gólnąrolęprzypisanowychowawcyklasy,którymiałstanowićdlauczniówwzór
poprzezpostępowanie,odpowiednietłumaczenietreścinauczaniaizjawiskżycia
20
J.Ćwiek-Karpowicz,EdukacjaobywatelskawPolsce,w:EdukacjaobywatelskawNiemczechiPolsce.
Raportzbadań,red.K.Siellawa-Kolbowska,A.Łada,J.Ćwiek-Karpowicz,Warszawa2008,s.56.
21
K.Jakubiak,WJamrożek,Ideawychowaniaobywatelskiegowpolskiejnowożytnejmyślipedagogicznej
do1939r.,w:Historycznekontekstyedukacjiobywatelskiejwspołeczeństwiewielokulturowym,red.A.Szeląg,
Kraków2007,s.154.
22
M.Piwowarczyk,Środkiimetodyrealizacjiwychowaniaobywatelsko-państwowegowszkołachśrednich
DrugiejRzeczypospolitejwlatach1926-1935(założeniaipropozycje),w:Historycznekontekstyedukacjiobywa-
telskiejwspołeczeństwiewielokulturowym,red.A.Szeląg,Kraków2007,s.141.
