Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ArturKoterski–TadeuszBilikiewiczijegohistoriaembriologiinowożytnej35
przezInstytutSudhoffawLipsku;seriętęzapoczątkowałodwalatawcześniej
studiumoHallerzejakoprzedstawicieluOświecenia(d’Irsay,1930).Wprzed-
mowiedomonografiiBilikiewiczaHenrySigeristnapisał,żemożemypróbo-
waćwyjaśnićpoglądywświetleichczasów,osadzićjewwiększejcałości:
nWieleztego,cowcześniejwydawałosięniezrozumiałe,zawiłe,ukazuje
sięwówczaswzupełnieinnymświetle,gdytylkorozpoznamyfilozoficzne,
artystyczneorazinneprądyintelektualneodnośnegoczasu”[ł].Tosamo
mówimydodziś.Bilikiewicz,choćdoscharakteryzowaniamyśliodczasów
HarveyadoCasparaFriedrichaWolffawybrałdwatechnicznesłowazhistorii
sztuki,używaichwswymsyntetycznymeseju,którygłówniedotyczyidei
XVIIwieku,doujęciaszerszejorazgłębszejmyśli,itrudnomizrozumieć,
dlaczegotamonografiaumknęłauwadzewspółczesnych123.
WistotnejczęściponaddwudziestuprzytaczanychturecenzjiDieEm-
bryologieichautorzyoceniająpracęBilikiewiczawysoko,nawetjeślinie
wszyscyczyniątowsposób,któregoonsambyoczekiwał124.Niemniej
123
J.M.Oppenheimer,nReflectionsonFiftyYearsofPublicationsontheHistoryofGe-
neralBiologyandSpecialEmbryology”,TheQuarterlyReviewofBiology,Vol.50,No.4
(1975),s.380.DziśOppenheimermogłabysiędziwić,żeksiążkęBilikiewiczapostrzegasię
jakonanotherwiseunremarkableinvestigation”(C.Zittel,nThePoliticsofCognition:Gene-
sisandDevelopmentofLudwikFleck’s«ComparativeEpistemology»”,w:M.Epple,C.Zittel
(eds.),ScienceasCulturalPractice,Vol.I:CulturesandPoliticsofResearchfromtheEar-
lyModernPeriodtotheAgeofExtremes,AkademieVerlag,Berlin2010,s.192,przyp.18).
124
Wroku1945Bilikiewiczmusiałtłumaczyćsięzzarzutówokolaboracjęiprzed-
stawiaćtzw.świadectwamoralności.Byćmoże(kolejną)łyżkądziegciu,zaktórejsprawą
polatachoswejksiążceijejlosachwypowiadałsięonwbardzooszczędnysposób,były
wyboryżycioweniektórychrecenzentów.Heischkel,OttowczyZaunickzostaliczłonkami
NSDAP(podczasgdyinni,jakSeckendorfczyHigier,byliofiaramiHolokaustu).Győry
okazałsięsympatykiemhitleryzmu;przezswąnzłożoną”postawęDiepgenwopiniiSige-
ristabyłnklerykalno-faszystowskimoportunistą”(listSigeristadoTemkinaz15-09-1947,
w:M.H.Bickel(ed.),Correspondence:HenryE.Sigerist-OwseiTemkin,1931-1956,
InstituteoftheHistoryofMedicine,Bern2012,s.75).CzasopismoDerBiologepodkie-
rownictwemLehmannaprzeistoczyłosięworgannarodowo-socjalistycznejbiologii(por.
O.Rieppel,PhylogeneticSystematics.HaeckeltoHennig,CRCPress,BocaRaton2016,
s.176-185;Ä.Bäumer,nDieZeitschrift«DerBiologe»alsOrganderNS-Biologie”,Bio-
logieinunsererZeit,Jg.20(1990),s.42-47),adoNSDAP-wgAckerknechtatakżedo
SA-wwiekuniemalosiemdziesięciulatwstąpiłnawetnstarySudhoff,któryokazywał
misympatię”(Bilikiewicz,nWspomnieniał”,s.13;por.D.Gross,W.F.Kümmel,nKarl
Sudhoff(1853-1938)undderNationalsozialismus”,SudhoffsArchiv,Bd.100,H.1(2016),
s.12).JużwczasiewojnynaksiążkęBilikiewiczapowoływałsięinnyniemieckihistoryk
medycyny,członekNSDAPiObersturmführerSS,BernwardJosefGottlieb,protegowany
