Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.1.Sposóbpojmowaniapłaszczyznyodniesienia
17
przeztokryteriumdowolnościwyboru.TadeuszGadaczwymieniatrzyprzyczyny
tegostanurzeczy.Sąto:
popierwsze:koniecznośćuwzględnienia„ogromudziełźródłowychorazich
interpretacji”,wynikającazdynamicznegorozwojuwiedzy,połączonazbrakiem
odpowiedniegodystansuczasowegodooceny„tego,cobyłowXXwiekufilozo-
ficzniecenne,aconiewarteuwagi”;
podrugie:rosnącywpływfilozofiinarodowychnakształtfilozofiiXXwieku:
obokstalerozwijającejsięfilozofiiniemieckiejifrancuskiejpojawiłasięrodzima
filozofiaamerykańskaorazbrytyjsko-amerykańskafilozofiaanalityczna(dominu-
jącawostatnichdekadachXXw.).Znacznywkładwniosłyrównieżfilozofiero-
syjska,litewska,hiszpańska,austriacka,rumuńska,węgierska,polskaijapońska;
potrzecie:tworzeniesięlicznychrelacjimiędzyfilozofiąadyscyplinamina-
ukowymipojawiającymisięwXXwieku,takimijak:psychologia,socjologia,
pedagogika,matematykaifizyka,literatura,poezjaimuzykaorazteologiakatolic-
ka,protestancka,judaistycznaireligioznawstwoitd.(Gadacz,2009,t.1,s.13).
Wświetleprzedstawionychargumentówzachodzikoniecznośćkolejnejselek-
cji.TymrazemjejprzedmiotembędąnurtyteoriipoznaniaXXwieku,kryterium
zaścelpoznania.
Najogólniej,celemaktywnościpoznawczejjestposzukiwanieprawdy.Przyję-
cieowegocelujakokryteriumklasyfikacjipozwalanadokonaniedychotomiczne-
gopodziałunurtówteoriopoznawczychXXwiekunate,któreposzukująite,które
nieposzukująprawdy.Klasycznymreprezentantemdrugiejgrupyteoriipoznania
jestkoncepcjaT.S.Kuhna,określanapotoczniemianemrewolucjinaukowych.
ThomasS.KuhnjestzaliczanydoczołowychfilozofównaukiXXwieku.Ż
wlatach1922-1996.Jegopierwszapublikacjanaukowa(artykułzamieszczony
w„HarvardAlumniBulletin”)pojawiłasięw1945roku,najbardziejzaśznaczące
dzieło(Strukturarewolucjinaukowych)zostałowydanew1962roku.Według
S.AmsterdamskiegopodstawowewyznacznikikoncepcjiKuhnatohistoryczny
charakterprocesównaukowychorazrewolucjanaukowa.Tradycyjnieuprawiana
filozofianaukiabstrahujeodhistoriimacharakterahistoryczny.ZdaniemAm-
sterdamskiego,nanegatywnekonsekwencjetegostanurzeczyzwracaliuwagę
przedstawiciele„szerszegonurtukoncepcjimetodologicznychpostulujących»uhi-
storycznienie«filozofiinaukiczyteż»ufilozoficznienie«jejhistorii”(Amsterdam-
ski,1968,s.193).ThomasS.Kuhnjestwyjątkowymprzedstawicielemtegonurtu.
Tawyjątkowośćwynikazdwóchzasadniczychprzyczyn.Popierwsze,jegokryty-
kaahistorycznegocharakterufilozofiimaswójpoczątekniewfilozofii,leczhistorii
nauki.Podrugie,tenkrytycznypoglądstanowidlaniegopodstawędostworzenia
nowejkoncepcjipoznanianaukowego.StefanAmsterdamskiokreślatękoncepcję
mianemhistoryzmutypuparadygmatycznego(Amsterdamski,1968,s.191).Wydaje
się,żetanazwa(względniejejuproszczonawersja,jakąjesthistoryzmparadygma-
tyczny)eliminujewszystkiezastrzeżeniacodoinnychokreśleń,takichjak:„rewo-
lucjanaukowa”,„historiograficznarewolucjawbadaniachnadrozwojemnauki”