Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
E.Nowak,K.M.Cern,Ethoswżyciupublicznym,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15402-8,©byWNPWN2008
Normatywnypotencjałideficytspołeczeństwademokratycznego
etyczną,jednakbezpytanieoichcelowość.Zazwyczajobowiązkitakie
ciążąnanasjakona„podmiotachprawnych”(fizycznychosobachpraw-
nych);ortodoksyjnycharaktermająteżpodstawowezasadymoralne,ito
wkażdymniemalsystemie.
Drugirodzajobowiązków–„obowiązkiniezupełne”–wskazujątylko
ogólniepewiencel(dobro,wartość),zewzględunaktóry–wsytuacji
sprzyjającejosiągnięciutegocelu–podjąćmożemytakiedziałanie,które
pozwolitenceljaknajpełniejurzeczywistnić.Obowiązkitakieniezwal-
niająnikogozdziałaniaaniteżnieobowiązują„wybiórczo”,leczpozosta-
wiająpodmiotowiwybórśrodkówisposobuichzastosowania:przykładem
możetubyćpomocbliźnimwpotrzebie.Zważmyprzytym,żereguły
nakazującepoprostuokreślonepostępowaniazdająsiębyćsurowszeod
regułcelu:efektywnośćwstosowaniutychpierwszych–tj.prawisu-
rowychzasadmoralnych–byłabyteżznacznieniższaniżtychdrugich,
gdybydawcanieobłożyłichrygoramiisankcjamikarnymi.
Płynącystądwniosekjestbudującydlaspołeczeństwaowysokiej
kulturzeetycznejipraworządności:jeślijegonormyprawnemająlegity-
macjędemokratycznąisłużąjakiemuśczytelnemuigodnemuszacunku
dobru,ogólnasumarygorówprawnychmożetubyćmniejszaimniej
dotkliwaspołecznie,tak,żeobszarjednostkowejwolnościbędziesto-
sunkowoszeroki.Takienormywskazują„cel”dourzeczywistnienia,
pozwalającobywatelowisamemuwybraćdogodnedlańdziałania,będące
środkiemdojegourzeczywistnienia.Dlaodmiany,wspołeczeństwieoni-
skiejkulturzeetycznejiszwankującejpraworządnościliczbairygornorm
prawnychbędziewyższa,aczkolwieknormytebyłybyznaczniebardziej
przekonującepodwzględemmoralnym,gdybywskazanodlanich„cel”
wpostacirzeczywistego,godnegoszacunkudobra,któregomająprzy-
sparzać.Rygoryczystopozytywne,pozbawioneczytelnegocelu,działają
kontraproduktywnie:za„własne”uznajewyłącznielegalista,nigdyzaś
istotarozumna,atymbardziejmoralna.PrzyznającracjęKohlbergowi,
żekażdyczłowiekzdolnyjestbyćistotąmoralną,nieuznajemytuauto-
matycznie,żeprawomożeuczynićkogokolwieklepszym;jednakogólna
kulturaetycznaspołeczeństwademokratycznegozależywalnieodtego,
jakieprawaonoposiada,jakimawnichudział,jakajestetycznalegity-
macjatychprawinaileumiejętnieposługujesięonowspólnymethosem
wżyciucodziennym.
42
