Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXXVIII
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
moralnychaniestetycznych,żadnarzeczniejestsama
wsobiedobraanizła,pięknaanibrzydka.Możemynazy-
waćcośdobrymlubzłymtylkozewzględunaczłowieka,
któregopotrzebysąjedynymźródłemmoralnejoceny.Ety-
kaSpinozyczerpiesweźródławdoktrynieStoików.Jestto
etykaracjonalistyczna,zarównozewzględunawiarę
wmożliwośćracjonalnegouzasadnieniaocenmoralnych
bezpowoływaniasięnaboskieprzykazania,jakizewzglę-
dunawiaręwpoznaniejakowartośćnajwyższą.Dobrem
lubzłemmamynazywaćtowszystko,conaszepoznanie
rozwijalubhamuje.Szczęścienaszepolegatylkonapozna-
niuicnotawszelkajestpoznaniem,awięc„szczęścienie
jestnagrodązacnotę,alecnotąsamą”.
DeterminizmSpinozyprowadzigodalejdowniosku,że
tympoznaniem,któredajenamszczęście,jestpoznanieko-
niecznościprzyrody.Askoroniemożnaanikoniecznościtej
zapobiec,aniodwrócićnieuchronnegobieguwydarzeń,za-
daniemnaszymjestafirmacjakoniecznościisprawienie,
abyrzeczyzewnętrzne,odwolinaszejniezależne,niepano-
wałynadnaszymimyślamiipostępowaniem,awięcwy-
zwoleniebezwzględnezwszelkiegoafektywnegostosunku
doświata,któryźródłomatylkowniewiedzy,buntującej
siębezrozumnieprzeciwkoniecznymwyrokomlosu.Czło-
wiekwolnytoczłowiekpowodującysięrozumem,człowiek,
któregonicniewprawiawgniewlubnienawiść,którynie
znazawiścianioburzenia,zdumieniaaniżalu.Spinozawie-
rzył,żetamyśl,takżywoprzypominającaEpikteta,nie
prowadzibynajmniejdokwietyzmuczydohasłabezczyn-
nościwobeclosu.Myliłsięjednak.Jakkolwiekwątpliwesą
wywodyniektórychhistoryków(np.Dunin-Borkowski)
twierdzących,żespinozjańskistoicyzmjestpoprostupo-
