Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Kryteriamoralnejpowinnościdziałania
37
cele,jegożyciejestwartościąsamąwsobie,bezwzględunato,czynamsię
doczegośprzydaje,czynie.Niewolnictwoczysłużalczośćdlategosąwyrazem
brakuszacunkujużtodladrugich,jużtodlasamegosiebie,żestanowiąformę
podporządkowania,wktórejniecenisięwewłaściwysposóbżyciadrugichalbo
własnego.Podkreślając,żenczłowieknależydopaństwacelów”
,Kantwskazuje
nasamosednoetyki,którenadługoprzednimgłosiłochrześcijaństwo,aktó-
rejeszczewcześniejbyłoobecnewmyślistoikówwsłynnymhomohominires
sacra.Granicąmoralności-zarazemgranicąwdążeniudowłasnegoszczęścia
ipodstawąwszelkiegospołecznegoporządku-jestszacunek,jakiokazujemy
zarównowłasnemu,jakiinnychczłowieczeństwu.
Nietrzebabyćdeklarowanympersonalistą,byzgadzaćsięzmoralnymprze-
słaniempersonalizmu-codotego,żeczłowiekowinależysięszacunek,jesteśmy
dzisiajzasadniczozgodni.Szacunekdlaczłowieczeństwa-własnego,jakrównież
drugich-jestgwarantemtego,żedążącdowłasnegoszczęścia,niestaniemysię
niewolnikamipragnieniasukcesu,bogactwaczyprzyjemności,niebędziemyteż
realizowaćwłasnychcelówkosztemtych,którzystanęlinamnadrodze.Szacunek
dlaczłowieczeństwabędzieteżstanowićpodstawęwszelkichgodziwychumów
społecznych,wtymprawapozytywnego.Prawojestbowiemdlaczłowieka,anie
człowiekdlaprawa.
Teza,zgodniezktórąszacunekdlaludzkiejosobystanowipodstawowąnor-
męmoralności,jestzbytogólna,bymożnasięniąbyłobezprzeszkódposługi-
waćwpraktyce.Niezbędneokazujesięwyjaśnienie,wczymkonkretnieprze-
jawiasięszacunekdlaczłowieczeństwa.Wtejkwestiiludzkość-mimowielu
funkcjonującychwspółcześniesystemówetycznych-osiągnęłapodstawowy
konsensus.Jegowyrazemstałasięogłoszonawroku1948Deklaracjaprawczło-
wieka.Znamiennejestjużto,żedokumenttenokreślonomianemDeklaracji.
Zapisanewnimprawaniezostałystworzoneprzezmiędzynarodowąspołecz-
ność,którapodoświadczeniachdwóchnajstraszniejszychwdziejachwojen
postanowiłachronićwłasnygatunekprzedzagładą.Deklaracjajestzadeklaro-
waniem,potwierdzeniempraw,któreczłowiekposiadabezwzględunato,czy
lokalnaspołecznośćzechcemujeprzyznaćczynie.Prawateposiadazewzględu
nato,kimjest,ajestrozumnąiwolnąistotą,odpowiedzialnązaswojeżycie;
nietylkozakonkretneczyny,równieżzato,kimsięstaje.Rozumnośćiwolność
sprawiają,żeczłowiekmożewybrać,jakbędzieżyć.PytanieSokratesaJakżyć?
jestniezmiennieaktualne.
Wielośćteoriietycznychibrakzgodymoralistówcodomoralnejoceny
szeregutrudnychproblemówmoralnych,takichjakchociażbydopuszczalność
eutanazjiczykaryśmierci,mogłybysprawiaćwrażenie,żepróbyustaleniajed
no-
znaczniebrzmiącychinadodatekpretendującychdoobiektywnościnormmoral-
nychwobrębiekonkretnejdziedzinyludzkiejaktywności,np.pracypsychologa,
