Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
BRZEMięHiSTORii
politykiekonomicznej”(NEP-u)ikolektywizacjarolnictwa,roz-
poczętaw1929roku,przyniosływprowadzeniepełnejkontroli
nadgospodarką.Słowem,totalitaryzmradzieckiuformowałsię
wpełnidopieropodrządamiStalina.
Wpóźniejszychdyskusjachnatemattotalitaryzmupostawiono
pytanieojegoprzyszłość.Dwasystemytotalitarne-niemiecki
iwłoski-upadływwynikuprzegranejwojny,coprzekreśliło
możliwośćpojawieniasięwichłoniezalążkówewolucyjnejzmia-
ny.Niektórzyteoretycytotalitaryzmudowodzili(przezanalogię),
żerównieżradzieckiwarianttotalitaryzmuniemożeewoluować
izejdziezeświatadopierowwynikuwywołanejprzezsiebie,
przegranejwojny(Wolfe1957).Zczasemjednakdominowaćza-
częłoprzekonanie,żetotalitarnysystemjestzdolnydostopnio-
wejzmiany,czytowwynikuwiększejracjonalnościdziałańelity
rządzącej(Brzezinski1962),czytowrezultaciepozbywaniasię
aberracji,zajakąuznanostalinizm(Friedrich1968).
Nazywającntotalitarnym”systemkomunistycznywtejwer-
sji,wjakiejukształtowałsięonwZSRRizostałprzeniesiony
doinnychkrajów,zdajęsobiesprawęztego,żemiędzydwie-
mapodstawowymiodmianamitotalitaryzmu-czerwonąibru-
natną-obokoczywistychpodobieństwistniaływielkieróżnice.
Totalitaryzmkomunistycznyodwoływałsiędohasełwolności,
równościisprawiedliwości,cozasadniczoróżniłogoodhitlery-
zmulubfaszyzmuiwytwarzałokonfliktmiędzygłoszonymiha-
słamiapraktyką.Natenaspektkomunizmuzwracałouwagęwie-
luautorów,zwłaszczaAndrzejWalicki(1993;1995).Komunizm
niszczyłdotychczasoweklasypanujące,zaśfaszyzmihitleryzm
poddawałyjepolitycznejkontroli,aledążyłydoichzachowa-
nia.Tedwaostatniereżimybyłyostentacyjnienacjonalistyczne,
anawetrasistowskie.Wsystemiekomunistycznymzdarzałysię
okresy,gdyrządzącapartiaodwoływałasiędonacjonalistycz-
nych,anawetrasistowskichhaseł8,alerasizminacjonalizmbyły
oficjalnieodrzucanejakosprzecznezideologiąkomunistyczną.
8TakbyłowZSRRwokresiewalkiStalinazopozycjąwewnątrzpartyjną,gdy
niemalotwarcieodwoływanosiędoargumentówantysemickichiponownie,pod
koniecjegożycia,gdysfabrykowanansprawalekarzykremlowskich”posłużyłado
atakównaŻydówiludziżydowskiegopochodzenia.WPolscepodobnehasłapo-
