Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Rozdział1.Prawokontraprawo
FullerpolemizujezpozytywistycznąteząHartaorozdzialeprawaimoralnościna
grunciekoncepcjitzw.wewnętrznejmoralnościprawa-rozwinąłpóźniejszeroko
wswojejpodstawowejpracyMoralnośćprawa[TheMoralityofLaw],którabyłare-
akcjąnaksiążkęHartaPojęcieprawa[TheConceptofLaw].Obiepozycjestanowiły
niejakodrugietapomawianejdebaty.Natymetapiesporuobajautorzynieodwołują
sięwprawdziebezpośredniodoRadbrucha,takjaktomiałomiejscewcytowanych
wyżejartykułachopublikowanychw1958rokunałamachnHarvardLawReview”,
alemimotocałyczasobracająsięwokółwcześniejpostawionychproblemów.Fakt,że
FullerbierzewobronępowojennekoncepcjeRadbrucha,nieoznaczawcale,żeakcep-
tujejednocześniepodstawowezałożeniajegosystemufilozoficznoprawnego.Wręcz
przeciwnie-Fuller,wodróżnieniuodRadbrucha,stoinastanowiskuuznającym
nierozdzielnośćbytuipowinnościorazbędącejjegokonsekwencjąnierozdzielności
powinnościicelów.MimożeRadbruchowskatriadabezpieczeństwo-celowość-spra-
wiedliwośćprzypominadopewnegostopniaFullerowskąwewnętrznąmoralność
prawa,mamydoczynieniazzupełnieodmiennymikoncepcjamifilozoficznopraw-
nymi.Niemawtymjednaknicdziwnego,zważywszynafaktodmiennychkultur
prawnychiinnegokontekstuhistorycznego,zktórychwyrastająobietekoncepcje.
PunktemwyjściakrytycznychuwagFullerawobecHartajestwyrażonajużwtytule
jegopolemicznegoartykułuideawiernościwobecprawa(FidelitytoLaw).Wramach
tejideiniewystarczazadawanietypowopozytywistycznegopytaniancotojestpra-
wo?”,zasadniczeznaczeniemapytaniencotojestdobreprawo?”inatymwgruncie
rzeczypolegawewnętrznamoralnośćprawa22.Wiernośćprawuniepozwalawięcna
spokojnąkonstatację,żenwsystemienazistowskimbyłoprawo,nawetjeślibyłotozłe
prawo”23,ponieważnieodzwierciedlatoskaliwynaturzeńtegosystemu,którawy-
kraczaładalekonawetpozaformalnewymogistawianeprawuprzezpozytywistów24.
FullerodrzucawięckrytykęHartaipodzielastanowiskoRadbrucha,żewtakiej
sytuacjinormajestnietylkoniemoralna,leczniemawogólecharakteruprawnego
(por.wyżej-teza1,azwłaszcza2).PodobniejakwprzypadkuHarta,mamyjed-
naktakżeitutajdoczynieniazpewnąnadinterpretacjąpowojennejfilozofiiprawa
Radbrucha.FullerwkomponowujebowiemformułęRadbruchawswojąkoncepcję
wewnętrznejmoralnościprawa,taksamojakHartuczyniłjejkrytykęelementem
pozytywistycznegopojęciaprawa.
FullerniezgadzasięzgeneralnąocenąHarta,propozycjaRadbruchazastosowana
worzecznictwiesądówniemieckichwprowadzazamętwzakresiepodstawowejprob-
lematykietycznej,ponieważuznającpewnenormyzannie-prawo”,zamiastotwierać
moralnądyskusję,wgruncierzeczyucina.ZdaniemFulleraRadbruchbyłcałko-
wicieświadomdylematówmoralnych,którychdotykałajegoformuła.Tymbardziej
22L.L.Fuller,Positivism...;L.L.Fuller,Moralnośćprawa...
23L.L.Fuller,Positivism...
24L.L.Fuller,Positivism...