Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Rozdział1.Prawokontraprawo
tajemniezabraćrzeczcudzą,którawobectakiejpilnejpotrzebystawałasięwspólna
(innecessitateomniasuntcommunia)39.Analogicznewnioskiwysnułwielelatpóźniej
HugoGrocjusz(1583-1645),któryzresztąwprostopowiadałsięzastosowaniemko-
niecznościwyłączniedosferystosunkówmajątkowych.Uzasadniałtopodobniejak
Akwinata,tj.właśniepoprzezprzywróceniepierwotnegoprawadoużywaniarzeczy,
charakterystycznegodlaiusnaturale,przyczymobwarowałjeszeregiemdodatko-
wychzastrzeżeń,jakchoćbyobowiązkiemuzyskaniauprzedniejzgodyprawowitego
właścicielaiobowiązkiemzwrotuniezwłoczniepoustaniukonieczności40.Grocjusz
wypowiadałsięjednoznacznienegatywnieodnośniedomożliwościpozbawieniaży-
ciajednegozrozbitków,wskazując,żeobajocalalimająrówneprawododryfującej
deski,azatemznajdująsięwpodobnejkonieczności41.
WartowtymmiejscuwspomniećrównieżspostrzeżenieuczynioneprzezK.Dobrze-
nieckiegowodniesieniudoprzytocznejwcześniejtomistycznejfilozofiimoralności,
związanezesformułowanąwjejramachzasadąpodwójnegoskutku(doubleeffect
principle),żewpraktycznymwymiarzepoświęcenieniewinnejosobydlaratowania
własnegożyciajestwykluczone
42.Przywołanazasadastanowi,żedozwolonesątakie
zachowania,któreniosązesobąjednocześniedobreizłeskutki,podwarunkiemże
złyskutekniebyłskutkiempierwotniezamierzonymorazabydobroniepowstało
wrezultaciezła43.Niewątpliwieobatewarunkiniezostanąspełnione,gdybyktóry-
kolwiekzrozbitkówprzejąłinicjatywęwwalceodryfującądeskę.Trudnobowiem
uznaćwtakiejsytuacji,żenzłyskutek”(śmierćjednegozocalałychzkatastrofystat-
ku)niebyłapierwotniezamierzonaorazżendobryskutek”(potencjalnyratuneksil-
niejszegozrozbitków)niepowstałwrezultaciezła.
Odmiennejocenyrozpatrywanegoprzypadkudokonałdopieroniemieckihistoryk
iteoretykprawa,profesoruniwersytetówwHeidelberguiLund,SamuelPufendorf
(1632-1694),któryjakopierwszyzwielkichmyślicieliwysunąłtezę,żenjeśliobumęż-
czyznomgrozibezpośredniośmierć,tokażdyznichmożezrobićwszystko,abyprzy-
spieszyćśmierćtegodrugiego(ponieważdrugiitakzginąłby),abysięuratować”44.
Polegającnaprzywołanejwcześniejzasadziemówiącejotym,żenecessitaslegemnon
habet,Pufendorfnakreśliłramybardziejogólnejkoncepcjikoniecznościwprawie
karnym.Choćtrudnomubyłosobiewyobrazić,abyistniałobardziejcennedobro
39TomaszzAkwinu,SummaTeologiczna.Sprawiedliwość,II-II,q.57-80,t.XVII,s.83.
40H.Grocjusz,Oprawiewojnyipokoju.Trzyksięgiwktórychznajdująwyjaśnienieprawonaturyipra-
wonarodówatakżegłównezasadyprawapublicznego,t.II,Warszawa1957,s.254-265.
41H.Grocjusz,Oprawiewojnyipokoju...,s.266.Zob.także:J.A.Cohan,TwomanandaPlank,nWhit-
tierLawReview”2008/29s.345-349.
42K.Dobrzeniecki,Prawowobecsytuacjinadzwyczajnej...,s.237-238.
43Szerzej:A.McIntyre,DoctrineofDoubleEffect[w:]TheStanfordEncyclopediaofPhilosophy
(Spring2019Edition),red.E.N.Zalta,https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/double-effect/
(dostęp:25.08.2020).
44S.Pufendorf,OntheDutyofManandCitizenAccordingtoNaturalLaw,ks.I,§20-21,Cambridge
1991,s.53-54.
