Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ostatniadeskaratunku
39
Zprzykładunobowiązkumoralnego”Cycerona(106-43p.n.e.),cytowanegoprzez
HekatonazRodos,wyłaniasięsugestia,abyrozbitkowiedokonalilosowania.Ze-
pchnięciedrugiegozrozbitkówzdryfującejdeskibyłobytylkowówczasdopuszczal-
ne,gdybyten,którywybrałkrótsząsłomkęwloterii,odmówiłustąpieniamiejsca
zwycięzcylosowania33.ChoćCyceroncodozasadyodrzucałpoglądomożliwości
wyrządzeniadrugiemukrzywdyizepchnięciedrugiegozrozbitkówzdryfującejde-
skiuważałzaniedopuszczalne,zgadzałsięnasięgnięciepoprzymusjakoostateczny
ijedynyśrodekobronyprzeciwkosile,którejniesposóbsięprzeciwstawićwinny
sposób(verumetiamnecessarium,cumvivisinlatadefenditur)34.Cyceronuzasadniał
koniecznośćobronywtakiejsytuacji,odwołującsiędoprawanatury,którebyłopra-
wemprzyrodzonymczłowiekowiiposiadałotreśćdedykowanąludzkiejnaturze,któ-
rabyłajegoźródłem
35.Elementemludzkiejnaturyjestzaśwolaprzetrwaniaizacho-
waniażycia.Wfilozofiistoickiejprawostanowioneniezgodnezprawemnaturalnym,
którechciałobynaturalnyporządekrzeczyzakłócić,niezasługiwałonaszacunek
itraciłomianoprawa36.Tymsamymkierowanieczłowiekanatoryżyciazgodnego
znaturąludzkąpowinnobyćcelemprawa,zaśkreowanieobowiązkówsprzeniewie-
rzającychsięnaturalnejwoliprzetrwaniapozostałobyprawemmartwym,nieznajdu-
jącymposłuchu.
Takżewfilozofiiśw.TomaszazAkwinurozważaniaokoniecznościpozostająściśle
powiązanezklasycznądoktrynąprawanaturalnego,któranierozdzielałaporząd-
kuetycznegoczyporządkuboskiegoodporządkuprawnego.Będącanajwyższym
prawemwolaBoga,wyrażonaprzedewszystkimwprzykazaniachdekalogu,nie
doznajeżadnychwyjątków37.Ztychwzględówodstępstwodtychnajbardziejfun-
damentalnychobowiązkówczłowiekanienależydyspensować38.Itakteżzgodnie
zpiątymprzykazaniem[nNiezabijaj”-M.G.-Ż.]człowiek,któryznajdujesięwsta-
niekonieczności,nawetwobecgroźbyutratywłasnegożycia,niepowiniendopusz-
czaćsięzamachunażyciedrugiejosoby.Interesującejestnatomiast,żewedleśw.
TomaszazAkwinudopuszczalnejestodstępstwoodsiódmegoprzykazania,które
mówiozakaziekradzieży-wdrodzewyjątkuwolnobowiembyłojawnielubpo-
33Cyceron,Opaństwie...
34Cyceron,OratioproT.AnnioMilone(IV
,10)[w:]SelectorationsofCicero:withanEnglishcommen-
tary,red.Ch.Anton,London1858,s.285.Cytatpodajęza:K.Dobrzeniecki,Prawowobecsytuacjinadzwy-
czajnej.Międzylegalizmemakoniecznością,Toruń2018,s.227.
35H.Waśkiewicz,DeLegibusCicerona-pierwszywdziejachmyślieuropejskiejsystemfilozoficzno-
-prawny,nRocznikiFilozoficzne”1960/III,z.2;W
.Kornatowski,DoktrynapolitycznaCyceronajakodok-
trynaczasówprzełomowych,nŻycieiMyśl”1965/3-4i5-6.
36Cyceron,Oprawach,I,15,42,I,1,6,45[w:]PismaFilozoficzne,t.2,Warszawa1961.
37TomaszzAkwinu,SummaTeologiczna.Prawo(I-II,q.90-105),t.XII,s.91-92.
38Rozwójprawakanonicznegowwiekachśrednichzaowocowałprzeniesieniemsformułowanej
wstarożytnymRzymieregułynecessitaslegemnonhabetdodokonywaniaocenytegorodzajutrudnych
przypadków.Należyjednakwyraźniepodkreślić,żeniepełniłaonafunkcjiuniwersalnejwskazówkiczy
dyrektywydlasądów,leczotwierałauprawnionymorganompaństwamożliwośćsięgnięciadokazuistyki
iumożliwiałatworzeniewyjątkówdotyczącychrozpatrywanychprzypadków.Por.S.Cypin,Stanwyższej
koniecznościwprawiekarnym,Warszawa1932,s.22in.
