Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
ErnstCassirer,Filozofaformsymbolicznych.Częśćtrzecia:Fenomenologiapoznania
teoriiMachamożnazaakceptowaćjedynieprzyzałożeniu,żewszelkatreść
iwszelkieistnieniebytówpsychicznychjestzwiązanezistnieniemichpro-
stychelementówimożebyćznichbezresztywyprowadzone.Kiedyjednak
zbadamypochodzenietegozałożeniaiuzasadnienie,któreMachdlaniego
przytacza,tokuswemuzaskoczeniuuświadomimysobie,żeniewynika
onobynajmniejzbezpośredniegodoświadczeniapsychicznego,leczzjego
koncepcjiwartościiznaczeniametodynaukowej.Bezspornejestto,że
doświadczenienieprzedstawianamkonstrukcjipsychicznychbezpośred-
nio,jakosumyelementarnychdoznań,leczraczejjakonierozerwalnecałości
-niezależnieodtego,czyrozumiemyjewsensienjakościzłożonych”czy
npostaci”[nGestalt”]psychicznych.RównieżMachniepomijategofaktu
całkowicie-przynajmniejodczasu,gdydonajnowszejpsychologiitrafiły
pojęcieiproblemnjakościGestalt”
.Wciążjednaknadalutrzymuje,żewie-
dzęotym,copsychicznemożnauzyskaćjedyniesięgającdoelementów,
dopierwotnychdanychdoświadczeniazmysłowego.Wiedzabowiemnie
poleganaprostymzawłaszczeniucałości,lecznabudowaniujej
zrelatywnieprostszychstanówfaktycznych;konstytuujesięonazsamej
swejistotywwahadłowymprocesieanalizyisyntezy,dzieleniaiponownego
łączenia.JeśliposzukamyźródełtegoprzekonaniauMacha,uświadomimy
sobie,żewypowiadasięontutajnietylejakopsychologempiryczny,ile
raczejjakofizyk:wciążwyraźniepobrzmiewauniegoklasycznanauka
Galileuszaometodzienkompozytywnej”inrezolutywnej”jakodwóch
koniecznych,podstawowychmomentachwszelkiegopoznania.AleMach
nieprzeprowadziłwdziedziniepsychologiirówniewnikliwejanalizy,co
wprzypadkufizyki.Odmawiaonelementomnależącymdofizykiprawa
dowyrażaniatego,cobezpośredniorealne.Dlaniegosątojedyniepojęcia
pomocnicze,produktyekonomiimyśli,bezktórychniemożemysięobejść
wopisieprocesówprzyrodniczych,alektórychniemożemyuznaćzadaną
treśćsamejprzyrody.IchoćMachjestztegopowodusceptycznywobec
realnościatomów,pozostajejednakwiernyrealnościelementówpsychicz-
nych.Tutkwiwyraźneograniczenie,azarazemparadoksjegoteoriopoznaw-
czegostanowiska.Możnabybowiemzapewnezałożyć,żenprostota”dozna-
niabędzietraktowanaconajmniejnarówniznprostotą”atomu-cowięcej,
żewobecpojęcia,któremaopisywaćbezpośredniąrzeczywistośćprzeżycia,
należałobyzachowaćjeszczewiększąroztropnośćniżwobectego,któresłu-
żydoprzedstawianiaświatafizycznego.JednakwprzypadkuMacharelacja
tajestcałkowicieodwrotna.Niestrudzeniewalczyonzhipostazowaniem
