Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
78JakubStelina
Zazwyczajprzyjmujesię,żeideazbliżonadotej,którąobecnieokreślasięmianem
nrządówprawa”
,narodziłasięwantycznejGrecji(Tamanaha2004,s.7).Filozofia
grecka,którejzadaniembyłoopisywanieiwyjaśnianiewszelkichzjawiskfizycznych
ispołecznych,pełniłatakżefunkcjęteoriiprawaiteoriipaństwa(wówczesnej
Grecjinieistniałarozwiniętadoktrynaprawnicza).Grecyoczywiścieniewymyślili
koncepcjiprawajakotakiego.Prawo,będąceelementemporządkowaniarzeczywi-
stości,towarzyszyludzkościodnajdawniejszychczasów,apewneregułydotyczące
relacjimiędzyludzkichwystępowałytakże,wmniejlubbardziejrozwiniętejformie,
wspołecznościachprzedpaństwowych(Kurczewski1973,s.9).Przyjmowanewów-
czasnormypostępowania,częstowywodzonezobserwowanychzjawisknatury
lubodnichzależne,określałysposóbżyciawspólnotpierwotnych.Regułtychnikt
nieustanawiał,aichprzestrzeganiewiązałosięwprostzinstynktemprzetrwania.
Natomiastzalążkiprawawdzisiejszymznaczeniutegopojęcia,awięcsystemusta-
nowionychczyuznanychisankcjonowanychnakazówizakazów,tozjawisko,które
mogłozaistniećwrazzpowstaniempierwszychformorganizacjispołecznej(Ubi
societas,ibiius)(Kurczewski1973,s.19).Zkoleiprawojakoabstrakt,podlegający
opisowiianalizie,mogłopojawićsiędopierowrazzrozwojemmyśli.Niemusiało
siętowiązaćzrozwojemmyślistricteprawniczej,dlategopoczątkowopraworoz-
wijałosięwramachfilozofii;teoriaprawatowytwórpóźniejszy.Nicwięcdziwnego,
żekrokiemmilowymdlarozwojumyśliprawniczejbyłrozwójfilozofiigreckiej.
Wklasycznychtraktatachfilozoficznychmożnaodnaleźć-opróczwielu
uniwersalnychzasaddotyczącychorganizacjiżyciaspołecznegoipublicznego-
pewnąmyśl,któraniejestwprawdziewypowiedzianawprost,aledajesięzłatwo-
ściąodtworzyćzwypowiedziuczonychmężów.Jesttomyśl,żepaństwo,którego
władzedziałajązgodniezistniejącymiiznanymiuprzednioprawami,jeststanem
pożądanym,boprzeciwstawnympaństwurządzonemuarbitralnielubwbrewtym
prawom(Kelly2006,s.44).Wgreckichmiastach-państwach(polis),zwłaszcza
tychoustrojudemokratycznym,wymaganowięc,byregułyrządzącerelacjami
międzyludzkimi,azwłaszczarelacjamimiędzyludźmiiwładzą,byłyuprzed-
nioznane,takabyobywatelewiedzieli,jakmająpostępowaćicoichczeka,jeśli
narusząustalonereguły.Ważnebyłoteż,byprawowiązałorządzącychwrów-
nymstopniucorządzonych;urzędnicypaństwowimielibyćwięcnsługami”praw.
Natomiastmniejuwagipoświęcanokwestiitreścisamegoprawa,uznając,żejeśli
zostałoonoprawidłowoustanowione,topowinnowiązaćbezwzględnie2.Podobne
podejściecechowałorzymskąmyślprawniczą,zwłaszczazaczasówrepubliki.Za
jejnajbardziejmiarodajnywyrazmożeposłużyćsłynnycytatzCycerona:Omnes
legumservisumusutliberiessepossimus(nPrawniewolnikamijesteśmy,aby-
śmywolnymibyćmogli”).Natomiastwokresiekształtowaniasięabsolutyzmu
2Arystotelestwierdziłcoprawda,żenpowinnyrządzićprawa,itoprawawłaściwieujęte.[ś]
takżeiprawasązkoniecznościzłeidobre,sprawiedliwelubniesprawiedliwe”
.Jednakzdalszejczęści
wypowiedzidowiadujemysię,żenprawadostosowanedowłaściwegoustrojubędązkonieczności
sprawiedliwe,aprzystosowanedozwyrodniałegoustrojuniesprawiedliwe”(Arystoteles2011,s.92
in.).
