Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JakubStelina
RZĄDYPRAWA
Słowakluczowe:demokracja,państwoprawa,państwoprawne,rządyprawa
1.Od„stanubezprawa”do„rządówzprawem”
Idearządówprawa(ang.ruleoflaw),wrazzezbliżonądoniejideąpaństwapraw-
nego(niem.Rechtsstaat)1,sąwspółcześniezaliczanedokanonufundamental-
nychzasad,wedługktórychpowinnobyćzorganizowanenowoczesnepaństwo.
Wnajogólniejszymznaczeniupojęcienrządyprawa”oznaczastan,wktórymwła-
dzaiobywatelesązwiązaniiograniczeniprawem,awięcsystememuprzednio
znanych,ogólnychistosowanychrównowobecwszystkichreguł.Niechodzitu
więcoantropomorfizacjęprawa,alejedynieostwierdzenie,żewładzajest(ujęcie
deskryptywne)lubpowinnabyć(ujęciepostulatywne)sprawowanazgodnieztak
pojmowanymprawem.Wtymsensierządyprawamożnazestawićztakimiokreśle-
niami,jaknrządydobra”inrządysprawiedliwości”(mającepozytywnekonotacje)
czynrządypieniądza”(niosącezasobąraczejnegatywnyładunekemocji).Żadne
ztychokreśleńnieoznaczaprzecież,żewładzęsprawująjakieśspersonifikowane
abstraktywpostacindobra”
,nsprawiedliwości”czyożywionenpieniądze”;chodzi
jedynieosprawozdawcząlubżyczeniowącharakterystykękonkretnegosposobu
sprawowaniarządów,wktórymważnąrolęodgrywająokreślonewartości.
Wobecnejpostaciidearządówprawazostałazbudowanajakopewienkon-
struktmyślowystosunkowoniedawno,bowXIXwieku(samookreśleniezostało
użyteporazpierwszyprzezAlbertaVennaDiceyaw1885rokuwksiążceIntroduc-
tiontotheStudyofLawoftheConstitution[Dicey1982,s.107in.]),choćjejbez-
pośrednieźródłaodnaleźćmożemywmyśliprawnejipolitycznejrodzącegosięjuż
wkońcuwiekuXVIIliberalizmu.Jednakwbrewobiegowejopiniiodpowiedników
współczesnejideirządówprawamożnaposzukiwaćwczasachdużowcześniejszych.
1Prawnicy,wtymfilozofowieprawa,niesądokońcazgodni,jakajestrelacjaijakiesąróżnice
pomiędzypojęciaminrządyprawa”inpaństwoprawa”(wjęzykupolskimdochodzitujeszczetermin
npaństwoprawne”).Wnajprostszymujęciumożnabyłobyjepoprostuutożsamiaćlubtraktować
jakobliskoznaczne(zob.naprzykładKmieciak2016,s.21).Korespondujeztymzresztąpogląd,że
ruleoflawtoideazkręgukulturyanglosaskiej,aRechsstaatjestpoprostujejniemieckąodmianą
(Tamanaha2004,s.108;Morawski2015,s.8)lubteżjednymzmożliwychjejwariantów.Niebrak
jednakgłosów,żepomiędzyteoriąrządówprawaateoriąpaństwaprawnegowystępujezasadnicza
różnica-teoriarządówprawaopisujepożądanąsytuację,ateoriapaństwaprawnegomastanowić
środekdoosiągnięciategostanu(Troper2010,s.97).
