Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nałamachPrzegląduGeograficznego(1956,t.28)następującądefinicjęgeografii
osadnictwa:„geografiamiastiosiedli,zwanarównieżgeografiąosadnictwa,zajmujesię
rozmieszczeniemorazukładamiprzestrzennymi(planami)wszystkichtypóworazro-
dzajówosiedli,któresąuwarunkowanerozwojemsiłwytwórczychizmianąstosunków
produkcji,awięcrozwojemspołeczeństwludzkich”.Geografiaosadnictwajestwięc
naukązajmującąsięrozmieszczeniemistrukturąhistorycznieukształtowanychosiedli
izwiązanychznimiurządzeńtrwałych(DziewońskiK.,1990).
MariaKiełczewska-Zaleska(1969,1972,1976)określałageografięosadnictwajako
naukębadającąosiedlaludzkieorazwznoszoneprzezczłowiekaitowarzyszącemu
urządzeniatrwale(jakoczęśćkrajobrazuukształtowanegoprzezczłowieka)występu-
jącenapowierzchniZiemi,jakonaukębadającąstrukturyiprocesy,którezachodzą
międzyjednostkamiosadniczymiorazwichobrębie.
Geografiaosadnictwajesttozatemdyscyplinanaukgeograficznych,którabada
rozmieszczeniejednostekosadniczych,ichstrukturęiprocesyzachodzącepomiędzy
jednostkamiosadniczymiorazwichobrębie,czylibadazarównorozmieszczeniejed-
nostekosadniczych,jakiichwewnętrznąprzestrzennąorganizacjęwobrębiesamych
jednostekosadniczychipomiędzynimi.Strukturęrozumiesiętujakozbiórstałych
relacjiobiektu,zapewniającychjegojednolitość,tworzącychokreślonącałośćoraz
tożsamość,tj.zachowaniepodstawowychwłaściwościicechprzyzachodzącychróżno-
rodnychzmianachwewnętrznychizewnętrznych.Podkreślićtunależywzajemny
związekpojęcia„struktura”zpojęciami„system”i„organizacja”.Strukturawyrażatyl-
koto,cojeststałe,stabilneistosunkowoniezmienneprzyróżnychprzebudowach
systemu,organizacjazaśzawieratakstrukturalne,jakidynamicznewłaściwościsyste-
mu,zapewniającejegoukierunkowane(wjakisposóbcośdziała,jesturządzone)
zorganizowanefunkcjonowanie.
Geograficznebadaniajednostekosadniczychiichsiecilubsystemówniemogąbyć
oczywiściepozbawioneujęciadynamicznego,będącegoczwartymwymiaremprzestrze-
ni.Jednostkiosadniczesamewsobiemająnaturędynamicznąiwstudiachgeogra-
ficzno-osadniczychnależyjąuwzględniać.Podlegająonezmianom,ciągłejtransformacji
morfologicznej,społecznej,przestrzennejbądźekonomicznej.Motoremtychzmian
jestczłowieki,niestety,niekiedyrównieżnatura(klęski,katastrofyziemskieitp.).
Zakademickiegoobowiązkunależyodnotować,żechociażpojęciegeografiiosad-
nictwapozostajepożytecznewprocesiekształceniaakademickiego,jaksłuszniepodkreś-
laP.Korcelli(2005),nieodzwierciedlaonojednakaktualnychpodziałóworazlinii
stycznościwobrębieniejsamejiwobrębienaukgeograficznych.Corazczęściejnp.studia
nadosadnictwemwiejskimsąlokowaneipostrzeganejakoskładnikgeografiiwsilub
geografiiobszarówwiejskich(aniekiedynawetgeografiirolnictwa),geografiamiastzaś
jesttraktowanajakooddzielnasubdyscyplinaiutrzymujeswojąspecyfikęis
ilnąpozycję.
Niechwięcpodsumowaniemniniejszegopodrozdziałubędzieprzytoczonyfrag-
mentzpublikacjiJ.J.Paryska(2005:65),którysłuszniestwierdza,że:„geografia
osadnictwajestzcałąpewnościągłówną,najbardziejrozwiniętąinajchętniejuprawianą
dyscyplinąnaukgeograficznychwPolsce.Jesttakżedyscyplinąprzodującą,oczym
przesądzajejgeneralizującyiwybitnieprzestrzennycharakter.Jakotaka,wyznacza
kierunkirozwojupolskiejgeografiispołeczno-ekonomicznej.Przewodzi,jeślichodzi
owypełnianiefunkcjipraktycznych”.
25
