Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
filozoficznego,jesttozawszeformazwiązanaztreścią,zterytorium(geoterytorium).
Obrazowomówiąc,„przestrzeńgeograficzna”niejest„skrzynkąbezścian”,lecz
„skrzynką”,któramaobowiązkowojednąściankę–powierzchnięZiemi.
Nierozłącznyzwiązekpojęciageoprzestrzenizpojęciemterytoriumzmuszazawsze
dowłączaniadopojęciageoprzestrzeniważnychelementów,którymisązasoby(imma-
nentnedlageotorii)ibazaoperacyjna(immanentnadlaterytorium).Przestrzeńgeo-
graficznaZiemimaponadtowieleważnychwłaściwościdlabadań,aichuwzględnienie
stanowipodstawętzw.paradygmatugeoprzestrzennego.
Podrugie,mówiącogeograficznympodejściubadawczym,należypodkreślić,że
geografiajakonaukaopierasięrównieżnawspółczesnejmetodologiiogólnonaukowej.
Trzebatopojmowaćtak,żenaukowametodabadańgeograficznychmożewłączać
różnorodnepodejścia,ujęcia,koncepcje,którenazywamyparadygmatemmetodolo-
gicznym.Zpełnąodpowiedzialnościąmożnawięctwierdzić,żepodejściegeograficzne
jestpodejściemsystemowym,aletopodejściestosujesięrównieżiwinnychnaukach,
dlategoniejestwyłączniedomenągeografów.
Istotnadlaujęćgeograficznychjestzasadahistoryczności.Geograficzniemyśliten,
ktowdostatecznymstopniuzwracauwagęnaróżnicepomiędzyposzczególnymimiejs-
caminietylkojakonarezultatuwarunkowańśrodowiskaprzyrodniczego,alerównież
rezultatwarunkówhistorycznych.Takżejednakiztegopowoduniemożnaujęcia
historycznegouważaćzacharakterystycznąwłaściwośćgeograficznegopostępowania
badawczego.Czymzatemcharakteryzujesięmyśleniegeograficzneizwiązaneznim
postępowaniegeograficzne?Wskładpojęciamyśleniageograficznegowchodządwie
cechy.Myśleniegeograficznetopopierwszemyślenieprzywiązanedoterytorium(tery-
torialność),„nakładające”wszystkieopinie,wiedzę,wypowiedzinamapę,podrugieto
myśleniekompleksowe,niezamykającesięwramachjednego„elementu”czygałęzi–
inaczejmówiąc,„grająceakordami,aniejednympalcem”(notatkiwłasnezwykładów
wygłoszonychprzezYu.G.Saushkinapt.MetodologianaukgeograficznychnaUniwersy-
tecieŁomonosowa,Moskwa,1982).
Dotychdwóchzasadmyśleniageograficznego–terytorialnościikomplekso-
wości–dochodzijeszczejedenjegoelement–konkretność,dlategożekażdypunktna
powierzchniZiemiznajdujesiępodwpływemnietylkościślezdeterminowanychczyn-
ników,aleizjawiskprzypadkowych(np.położeniegeograficzne).Tylkopodejściekon-
kretnemożedoprowadzićdoprawidłowejanalizyirezultatówbadań.
Myśleniegeograficznebędziewłaściwe,zwłaszczawświetleprocesówizjawisk
zachodzącychnaZiemi,jeśliuwzględnisięwnimczwartąjegocechę,amianowicie
globalność.Jesttowymógobowiązkowegoodnoszeniaproblemówlokalnych,regio-
nalnych,krajowych,kontynentalnych,strefowychiin.doglobalnych(światowych)jako
ichtło.Koniecznośćwłączeniazasadyglobalnościwmyśleniegeograficznejestspowo-
dowanaempirycznieuzasadnionymifaktami,takimijak:wszystkietzw.problemyglo-
balne(np.energetyczny,demograficzny,ekologiczny,surowcowy,pustynnienie)mają
wyraźnąinterpretacjęgeograficzną,ponieważpoczątkowoprzejawiająsięonenie
wskaliglobalnej,ananiższychpoziomach–najpierwmogąbyćobserwowaneibadane
wskalachlokalnych,regionalnych,apóźniejprzeradzająsięwglobalne.
Wgeografiispołeczno-ekonomicznej,wtymiwgeografiiosadnictwa,możnana
ogółwydzielićczterypodejściabadawcze:tradycyjne(klasyczne,jakościowe),scjentys-
27
