Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Społeczeństwopóźnejnowoczesności
odpowiedniodostwarzanychprzeztomożliwości,corazbardziejwyrafinowanej
technikizewnętrznychformżycia”(tamże,s.705).Podrugieczynnikipolityczne
związanezestałąirosnącąpotrzebąbezpieczeństwa,acozatymidzierozwojem
służbporządkowychdziałającychwimieniupaństwa.Potrzecieczynnikispołeczne,
którewynikajązroszczeńwobecpaństwawysuwanychprzezróżneczęścispołe-
czeństwa,adotyczącychzaspokajaniaichpotrzeb.Iwreszciepoczwarteczynniki
technicznezwiązanezadministrowaniemśrodkamikomunikacji(drogi,koleje,
telegrafy),którewnowoczesnymspołeczeństwieodgrywaływedługWeberaistotną
rolęwbiurokratycznejcentralizacji,apośredniowsprawowaniuwładzypolitycznej.
Tenobszarracjonalizacjiodnosisiędoobszaruspołeczeństwaijestbezpośrednio
związanyzbiurokracjąrozwijającąsięnapoziomiegospodarkiipaństwa.
Jakwidzimy,biurokracjazyskujewielebodźcówdorozwoju,prowadzącdo
upowszechnieniaracjonalnychformgospodarowania,racjonalnychformżyciaidzia-
łaniaorazniemniejracjonalnychformpanowania.Postępującadziękibiurokracji
racjonalizacjadokonujesięrównieżnapłaszczyźniekulturowejiosobowościowej.
Wwymiarzekulturowymdecydującąrolęwtymprocesieodgrywanaukazaangażo-
wanawrozwójtechnikiigospodarki.Weberprzypisujejejkluczowąrolęwprocesie
Dodczarowania”świataijegowyjaśnieniajakomechanizmuprzyczynowego.Ten
obszarracjonalizacjikształtujewłaściwedlaspołeczeństwanowoczesnegostruktury
świadomościspołecznej.ZnajdujemytupewnepodobieństwodostwierdzeńMarksa,
któryrównieżwskazywałnadokonującysięprocesracjonalizacjibezpośrednio
podwpływemrozwojusiłwytwórczych,apośrednioprzezprzenoszeniewiedzy
empirycznej(naukowej)wobszartechnikprodukcyjnych,organizacjiiprzygoto-
waniasiłyroboczej.Jednakto,codlaMarksabyłojedynąścieżkąracjonalizacji,dla
Weberastanowiłojednązwielujejścieżek.
Takjakracjonalizacjawwymiarzekulturowymprodukujenowoczesnąświa-
domośćspołeczną,takracjonalizacjawwymiarzeosobowościowymkształtuje
nowoczesnąosobowość,zaktórąstoiplanowanieikierowanieprzezjednostki
własnymżyciem.PodstawętejścieżkiracjonalizacjiwidziWeberwreligii,zwłaszcza
wprzywoływanymtuprotestantyzmie,alerównieżwsposobieżyciaprzedsiębior-
cówiurzędników,którzykierująsięetykązawodu-powołania.Jakmówi,Dwszędzie,
gdziesięgaławładzapurytańskiegosposobużycia,tamwkażdychokolicznościach
wychodziłaonanadobreekonomicznieracjonalnemużyciu–cojestoczywiście
owieleważniejsze,niżsamosprzyjaniegromadzeniukapitału”(Weber1994,s.173).
JürgenHabermas,wnikliwieanalizującdorobekWeberadotyczącyzachodniego
racjonalizmu,wymieniazbiórcech,którezdaniemjegopoprzednikasądominują-
cymicechamiracjonalnegosposobużyciawynikającegozreligii(Habermas1999,
s.292–293).Należądonich:odrzucenieśrodkówmagicznych,któremająsłużyć
osiągnięciuzbawienia,cooznaczaswoisteodczarowaniereligii;osamotnieniejed-
nostkijakouczestnikawspólnotyreligijnejigminnej;rozwójideizawodu-powołania,
którejrealizacjaoznaczapodporządkowaniusięwoliBoga;ascezapracyzawodowej;
32
