Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Społeczeństwopóźnejnowoczesności
uniezależnienieprawastanowionegoodwszelkichnormpozaprawnychorazjego
rozchodzeniesięzmoralnością.Prawostajesięwtensposóbczystą,niezależną
formą.Wdrugimprzypadkuracjonalnościmaterialnejmamydoczynieniazwyko-
rzystywaniemwprawienormpozaprawnych,głównieetycznychlubpolitycznych.
Możnastwierdzić,żewyższąformęprawastanowijegopostaćformalnoracjonalna,
choćobiewpisująsięwfunkcjonowanienowoczesnegopaństwaistanowiąucie-
leśnienieinstytucjonalizacjiracjonalności.
Przedstawionadotejporycharakterystykaźródełracjonalizacjiisamejno-
woczesnościdokonanaprzezWeberaodzwierciedlajejobraz,którymoglibyśmy
uznaćzawzględnieneutralny,pozbawionyelementówoceny.Innymwątkiemjego
rozważańzawartymwteoriiracjonalizacjijestten,któryzawierakrytykęipredykcję
wstosunkudonowoczesności.Wykształceniesięiwyodrębnieniesamodzielnych
sferwartościorazuniezależnieniesiępodsystemówdziałaniaceloworacjonalnego,
którestanowiądwazasadniczetrendynowoczesności,prowadządopowstawania
szeregunegatywnychzjawisknowoczesności.Pierwszeznichtoutratawolności,
pomimorozwojuindywidualizmuidemokratyzacji.Dokonującasięracjonaliza-
cjazwiększazjednejstronypodmiotowośćczłowieka,którarealizujesięprzede
wszystkimwpostępującymopanowywaniuprzyrody,zdrugiejjednakprowadzido
ograniczanialudzkiejwolnościprzezstrukturyimechanizmyspołeczne.Postępująca
racjonalizacja,którejswoistymwyrazemjestbiurokratyzacja,dokonujekolonizacji
życiaspołecznegoiwtłaczajednostkiwzinstytucjonalizowaneikoniecznesposoby
działania.CzłowiekjednocześniestajesięwolnyDoddominacjidogmatyzmów
religijnych,społeczności,klasiinnychtradycyjnychsił;leczwichmiejscerodzisię
nowyrodzajdominacji.Jesttodominacjabezosobowychsiłekonomicznych,takich
jakrynekczybiurokracjakorporacyjna,orazogromnegoaparatuadministracyjnego
ciąglerozrastającegosiępaństwa”(Turner2004,s.635).JakmówiWeber,Dodcza-
rowanidawnibogowieprzybierająpostaćbezosobowychmocy,powstajązgrobów,
dążądozapanowanianadnaszymżyciemiponowniezaczynajązesobąodwieczną
walkę”(Weber1998,s.132).Zatemprawdziwiewolnajednostkastajeprzedza-
grożeniemswojejwolnościzestronywielkichorganizacjibiurokratycznych,wtym
państwa,choćzarównoorganizacjete,jakijejwolnośćsąproduktemracjonalizacji.
Drugimnegatywnymzjawiskiemjestutratasensużycia,wynikającaprzede
wszystkimzDodczarowania”świataztradycyjnychireligijnychinterpretacji,co
dokonujesięgłówniedziękinauce.Dziękiniejczłowiekstajesięwolnyodtradycji,
religiiczyopatrznościizyskujeswobodęindywidualnegowyboru.Religiazostała
niejakosprywatyzowanaizastąpionaprzezkulturowowypracowanyobrazświata,
któryproponująchoćbysztukaczyfilozofia.Religijną,uporządkowaną,zawiera-
jącąsensperspektywęrzeczywistościodrzuconowięcnarzeczkonkurencyjnych
koncepcji.Powodujeto,żeDodczarowanie”pozbawiaczłowiekapoczuciaukrytego
sensuświata.Zjednejstronywrezultaciewszechobecnejipostępującejracjonalizacji
światstajesięopanowanywsensietechnicznym,aleniepozwalatoczłowiekowina
34
