Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OpróczstudiowaniażydowskiejliteraturyLilienblumstajesięrów-
nieżczytelnikiemprasypublikowanejwjęzykuhebrajskim(„Ha-Ma-
gid”,„Ha-Karmel”),anawetpróbujewydawaćwrazzprzyjaciółmiwła-
snepismo(„Dawarbe-Ito”).Całyczasrozwijasięteżjakoautor–pisze
komentarzereligijne,poezję,atakżeartykułyprasowe.Ponadtokiedy
mijaokreskestu,zmuszonyjestzacząćszukaćzarobkuipodejmujesię
pracymełameda.
Choćprzemianyświatopoglądowe,którychdoświadcza,sąodbierane
przezwspółmieszkańcówjakoherezja,samsiebieniepostrzegajakokogoś,
ktodążydoporzucenianaukTory:
Wżadnymwypadkuniechciałemzostać„odstępcą”,więcgdytyl-
korodziłasięwmymsercuwątpliwośćcodoprawdziwościjakiejś
rzeczywspomnianejwTalmudzie,szukałemwśródwielkichzludu
Izraelajakiegośautorytetu,którymmógłbymsięwesprzeć–asko-
ronieudawałomisiętakowegoznaleźć,zmuszałemswójrozumdo
wiary.Prawdajesttaka,żerozumniedajesiędowiaryprzymusić.
(Czasciemnościipoczątkuprzemian)
Lilienblumdostrzegajednak,jakustaloneprzedwiekamiprawożydowskie
obciążawspółczesnychmuwyznawcówjudaizmuwichcodziennymżyciu.
HistorykIsraelBartalwskazuje,żeszczególnieznaczącymepizodemjest
dlapisarzaklęskagłodunaLitwiepodkonieclatsześćdziesiątychXIXwie-
ku,któraokazałasiędużymwyzwaniemdlaŻydówzachowującychkoszer-
nąkuchnię.TenproblemstajesiędlaLilienblumabodźcemdonapisania
dwóchartykułów:Orchotha-Talmud[DrogiTalmudu]iNosafotle-ha-maamar
„Orchotha-Talmud”[Dodatekdoartykułu„DrogiTalmudu”],wydanychna
łamachprasyhebrajskiej9–wktórychproponujeumiarkowanąreformę
judaizmu10.Choćpostulowaneprzezniegozmianyniemająradykalnego11
charakteruwporównaniuzinnymipropozycjamihaskali,towjegośro-
dowiskuspotykająsięzogromnymsprzeciwemioburzeniem.Poczęści
dziejesiętakdlatego,żeLilienblumjestpierwszymiprzezdługiczasjedy-
nymwWiłkomierzumaskilem(orędownikiemżydowskiegooświecenia).
9
M.L.Herlichstzon[MoszeLejbLilienblum],Orchotha-Talmud,„Ha-Melic”13(1868),s.99–100;16(1868),
s.122–123;18(1868),s.139;21(1868),s.154–155;24(1868),s.178–179;25(1868),s.186–187;27(1868),
s.202–203;28(1868),s.211;29(1868),s.215–217;M.L.Lilienblum,Nosafotle-ha-maamar„Orchotha-Talmud”,
„Ha-Melic”8(1869),s.61–63;9(1869),s.67–69;10(1869),s.76–77;11(1869),s.86–87;12(1869),s.91–92.
NazwiskoautorawpierwszymodcinkuOrchotha-Talmudzapisanejestwbrzmieniu:„Herlichtzon”.
10
I.Bartal,Lilienblum,MoshehLeib,tłum.J.Green,[w:]YIVOEncyclopediaofJewsinEasternEurope,2010,
https://yivoencyclopedia.org/article.aspx/Lilienblum_Mosheh_Leib[dostęp:20stycznia2023].
11
JakpiszeBartal(tamże),umiarkowanapropozycjareformyjudaizmuijegoocenaprzedstawione
wpierwszymtekście,wdrugim–ulegająradykalizacji.
XIV
Wstęp
