Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
arównieżito,żedziałająwdodatnisposóbnaumysłizmysły,
żebudząprzyjemność—zeszłynadrugiplan,stałysięcechami
wtórnymiwobecpodstawowej,jakąjestcelowość.
Człowiekjestskłonnyopiękniesądzićwedleprzyjemności
zmysłów;aleBazylisądził,żejesttotylkoskutekjegoułomności.
Gdybynieona,sądziłbyopięknierzeczywedleichcelowości.Tak
napewnosądzionimBóg.WmyśltegoistniałydlaBazylego
iwogóledlawczesnychpisarzyjakbydwapiękna:dlaczłowiekaidla
Boga,atoznaczyło:powierzchowneiprawdziwe,subiektywne
iobiektywne.
5.PANKALIA.Światjestwswejbudowiecelowy.JakpisałBazyli,
wstworzeniuniemaniczbędnegoaniniebraknicpotrzebnego.„Nic
niezostałozrobionebezprzyczyny,niczprzypadku:wszystkozawiera
niewypowiedzianąmądrość”4.Przeztozaś,żejestcelowy,światjest
—piękny.
Głosząccelowośćipięknoświata,Bazyliutrzymałmotywpankalii
zKsięgiRodzaju.AtaksamoutrzymaligoinniOjcowie,zwłaszcza
greccy;byłtowspólnymotywestetycznypatrystyki.Pankalięgłosili
jużstarożytni,zwłaszczastoicy—aleterazdopieroznalazłasię
napierwszymplanieestetyki.Byłaterazrozumiana
teleologicznie:światjestpięknyniewtymsensie,żesię
wszystkimizawszepodoba,leczwtym,żejestcelowozbudowany.
Skorozaśświatjestpięknyprzezto,żecelowozbudowany,tojest
wtympodobnydodziełasztuki.Bazylipisał:
„Chodzimypoświecie,jakgdybyśmyzwiedzaliwarsztat,wktórym
boskirzeźbiarzwystawiaswecudownedzieła.Pan,twórcatychcudów
iartysta,wzywadoichkontemplowania”5.Bógpojęty
napodobieństwoartystyiświatpojętyjakoprzeznaczony
dokontemplacji:tobyłymyślinieobojętnedlaestetyki.
To,żeświatjestjakbydziełemartystyiżepięknojegojestpodobne
dopięknaartystycznego,równieżtwierdzilijużniektórzystarożytni,
CyceronczyPlutarch;aleterazdopieromyśltawysuniętazostała
napierwszyplan.Istałasięmyśląpowszechnieuznawaną:jest
wKsiędzeMądrości,uBazylego,uinnychOjców,uAtanazego
iKlemensa,takżeuOjcówŁacińskich,JustynaiLaktancjusza;
stanowiłarównietypowymotywestetycznypatrystyki,jak
pankalia.Ibyłajejuzupełnieniem:światjestnietylkopiękny,ale
—pięknywtensamsposób,codziełasztuki.
Sposóbmyśleniastarożytnychbyłtaki,żelepiejwidzieli
