Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PLATON
103
Byłatozupełnienowakoncepcjamaterii;dawniejsifilozofowie,którzywyłącznie
zajmowalisięświatemmaterialnym,niemyśleliodmawiaćjejaniokreśloności,anido-
skonałości.Skądtazmiana?Stąd,żeideeiduszePlatonwłączyłdoprzyrodyjakojej
składniki.Poodciągnięciutychskładnikówdlamateriizostałasamanieokreśloność
iniedoskonałość.Gdydotądpojmowanomaterięjakozespółkonkretnychmaterialnych
ciał,terazstałasięonatylkoabstrakcyjnymciałskładnikiem.Toabstrakcyjnepojęciema-
teriiniepozostałowłasnościąPlatona;przeciwnie,rozwinięteprzezArystotelesa,utrwa-
liłosięwfilozofiinadługiestulecia.
DwabyłytedydlaPlatonajpozabóstwemjwieczneczynnikibytu:ideeima-
teria.Ideesąwiecznymbytem,materiazaś,jakonieokreślona,jestwiecznymniebytem.
Światrealny,kosmos,niejestnatomiastwieczny:powstał,gdyDemiurgpo-
łączyłideezmaterią.Jakozaśpołączeniebytuiniebytu,jestczymś„pośrednimmiędzy
bytemaniebytem”,jestpołączeniemidealnychwzorówimaterii,awięcdoskonałości
iniedoskonałości,celowościikonieczności.
3.D
USZAŚWIATA
.Demiurgstworzyłświatmożliwienajdoskonalszym;cozaś
wnimjestmniejdoskonałe,tojestwynikiempóźniejszegopogorszeniasięświata.Pla-
tonodwróciłporządek,wjakimnaogółiprzednim,iponimpojmowanorozwójświa-
ta:dlaniegodoskonałośćniebyławynikiemrozwoju,leczjegopoczątkiem.Światnie
postępuje,leczcofasię.Pierwejstworzonezostałydusze,jakonajdoskonalszeskładniki
świata,apotemdopierociała.Ciała,jakoniedoskonałe,niemogłybyćpierwotnymdzie-
łemBożym.Stworzonezostałypoduszachidostosowanedonichjakoichnarządy.Są
tedytylkowtórnymskładnikiemświata,duszezaśsąjegoskładnikiempierwotnym.
Duszeznajdująsięnietylkowciałachorganicznych.Więcprzedewszystkimpla-
netymajądusze.Platonprzejąłpoglądpitagorejskichuczonych,żekrążąone
wpustejprzestrzeni,ruchwięcichniejestpowodowanyprzezdziałaniezzewnątrz,lecz
musimiećźródłownichsamych.Źródłozaśsamorzutnegoruchujestwłaśnietym,co
nazywamyduszą.
Podobnieteżiwszechświatjakocałośćnosiwsobieźródłoruchu,więcj
posiadaduszę.Brzmitojakczystabajka:faktyczniezaśbyłozastosowaniemszero-
kiego,aobcegonampojęciaduszy.Bo„duszaplanet”i„duszawszechświata”jtooczy-
wiścienieduszawwęższymrozumieniuPlatona,nieduszarozumna,właściwajedynie
człowiekowi,aleduszawznaczeniuszerokim,jakozasadaruchuiżycia.Wtymsensie
duszajaniemateriajjestpodstawowympojęciemPlatońskiejfi-
lozofiiprzyrody.Duszawszechświatadajemuruchregularnyiżycie,kształtiład.
Takoncepcjaświatabyłanajostrzejszymprzeciwieństwematomistyki,którarozbijała
światnanieskończonąilośćmartwychiwzajemnieniezależnychczęści.
Moralnypunktwidzenia,wprowadzonyprzezSokratesadorozważania
sprawludzkich,Platonprzeniósłinaprzyrodę.Badajączjawiskaprzyrodyszu-
kałdlanichnietylkoprzyczyn,lecztakżecelów;przyjąwszy,żeświatjest„najpiękniej-
szymztworów”,dedukowałztegozałożenia„wedlepojęćiliczb”jegowłasności.Jak
