Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
102
DRUGIOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
właśniezajegożyciaprzezuczonychpitagorejskich.SkoroZiemiajestkulista,aszlaki
planetokrężne,toznaczy
,żewewszechświeciepanująkształtynajprostszeinajdoskonal-
szeiżeharmoniajestzasadąjegobudowy
.Ciałaniebieskiekrążąpostałych
igeometrycznieprawidłowychszlakach,awięcwszechświatemrządzirozumiład.
Mniemał,żewłasnościprzyrodysązrozumiałetylko,gdyprzyjmiesię,iżjestzbu-
dowanacelowo.Cel,któregoposzukiwanieuchodziłowczystoprzyczynowymsyste-
mieDemokrytazaprzesądibyłocałkowicieusunięteznauki,uPlatonastałsiępodsta-
wowązasadąwyjaśnianiaprzyrody.Celowośćirozumnyustrójświatakazałymu,jak
pisał,wierzyćwistnieniebóstwa,którerozumniezbudowałoświat.Idlaprzedstawienia
swegopoglądunaprzyrodęwybrałwTimaiosieformęreligijną:opisustworzeniaświata.
Wnim,splatającwywódnaukowyzmitem,wyłożyłcelświataijegourzeczywistnienie.
„Demiurg”,czyliboskibudowniczyświata,zbudowałgopowodowanydobrocią;
doskonałośćświatabyłamucelemiprzetouczyniłgomożliwienajlepszym.
Dlategobudującgowziąłzawzóridee.Ideesąprzetoczynnikiemwpowstaniu
świata:Demiurgbyłjegoprzyczynąsprawczą,aonecelową,czyliDemiurgbyłsiłątwór-
czą,aonewzoremświata.Własnościwzoruprzeszłyponiekądnaświatrealny.
Stwórcauczyniłświatżywym,uduchowionymirozumnym,boćży-
cie,duchirozumlepszesąodmartwotyibezduszności;zpodobnejracjiuczyniłgo
jedynym,jednolitymiczęścijegozespoliłtakściślejakwżywymorganizmie.
Dałmukształtnajdoskonalszyzewszystkich:kształtkulisty;dałmuruchnajdosko-
nalszy:ruchokrężny.Nieprzypadektedyanimechanicznakonieczność,leczcelświa-
tajjegodoskonałośćjtłumaczyszczegółyjegobudowy.Czasnp.istniejepoto,by
upodobnićświatdowieczności,planetyjbopotrzebnedomiaryczasu;żywiołysą
cztery,botyleczłonówmadoskonałaproporcja;roślinyistnieją,bysłużyćzapokarm
dlaistotrozumnych,istotyżywesącelowewkażdymszczególe,celowajestichorga-
nizacja,ichkształty,funkcjeichnarządów.Wcałościświatjest„widzialną,żywąistotą,
obrazemtwórcy,postrzegalnymbogiem,jestnajwiększyinajlepszy,najpiękniejszy
inajdoskonalszy”.
2.M
ATERIA
.Światmusiałbyćstworzonyzczegoś;musiałaistniećmateria,
zktórejzostałzbudowany.Była,obokDemiurgaiidej,trzeciąprzyczyną
świata;oboksprawczejicelowejbyłaprzyczynąmaterialną.Musiałatedypoprzedzićpo-
wstanieświata:światmapoczątek,alemateriajestwieczna,taksamojakBógiidee.To-
teżświat,ściślemówiąc,niejeststworzony,leczzbudowanyzistniejącego
jużprzedtemtworzywa.
Materiajestznaturybezkształtna,nieograniczonainieokreślona,możenatomiast
przyjmowaćwszelkiekształty.Jestmiejscem,gdzierealizująsiękształty:tojedyne,co
możnaoniejorzec,skoronieokreślonośćnależydojejnatury.GdyDemiurgdałtejnie-
określonejmateriiokreślonykształt,wtedypowstałzniejwszechświat.Materiajestpier-
wiastkiemnieboskim,przetozniejjestwszystko,cojestwewszechświecieniedoskona-
łościąizłem.Zajejsprawąświatniecałkowiciejestcelowyizgodnyzrozumem.
