Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
128
DRUGIOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
materii,któranosiwsobieróżnemożliwości.10)Jestdoskonały:bonajdoskonalsza
wbyciejestforma,rozum,energia.jTakizespółwłasnościniebyłobcygreckimfilozo-
fom;tesamemniejwięcejwłasnościParmenidesprzypisywałbytowi,aPlatonideom.
Światprzypadkowy,niedoskonały,zależnywskazujetedyna
bytkonieczny,doskonały,absolutny;jeśliistniejeświat,toistniejerównież
absolut.TakitokrozumowaniaodróżniałArystotelesazarównoodDemokryta,jakiod
Platona:Demokrytrozpocząłswedociekaniaodfizycznegoświatainanimjeteżskoń-
czył;Platonodrazuodabsolutuzaczął;Arystoteleszacząłodbadaniafizycznegoświata,
byprzezeńdojśćdoabsolutu.Tylerazypowtarzałwswychpismach,żeniemaformy
bezmaterii,aleostatecznieuznałtakączystąformę;tylerazywypominałPlatonowi,że
głosibyttranscendentny,alesamostatecznieskończyłnatranscendentnymbycie.
Abytabsolutny,konieczny,doskonały,którysambędącnieruchomyporuszaświat
jtonicinnegojakto,cowszyscynazywająBogiem.KosmologiadoprowadziłaAry-
stotelesadoteologii.Przezrozważaniakosmologicznedoszedłdouzasadnieniaist-
nieniaBogaidookreśleniajegonatury.Terozważaniabyłyprototypemdowoduistnie-
niaBoga,któryotrzymałzczasemnazwę„kosmologicznego”.
WdziejachzaśteologiigreckiejpoglądyArystotelesabyływażnymetapem:mono-
teizm,któryodKsenofanesanurtowałfilozofięgrecką,uniegoznalazłpełnywyraz.No-
wabyłakoncepcjaBogajakoistotyczystoduchowej.NowaponiekądtranscendencjaBo-
ga,choćmiałtuwzórw„rozumie”AnaksagorasaiwPlatońskiejideidobra.RolęBoga
wobecświataArystotelespojąłinaczejniżPlaton:Bógniebyłdlańwykonawcąświata,
światbowiemwogóleniebyłwykonany
,światjestwieczny
.Bógwprawiłświatwruch
jiwtymsensiejestjegopierwsząprzyczyną,atakżejestjegocelemostatecznym,ale
twórcąjegoniejest.ArystotelesprzypisałBogupoczęściwłasnościPlatońskiegodemiur-
ga,alepoczęściteżwłasnościPlatońskichidei.Teologiazastąpiłaideologię;namiejsce
przeciwstawieniarzeczyiideiprzyszłoprzeciwstawienieświataiBoga.
9.O
KRĄGNIEBIAŃSKIIOKRĄGZIEMSKI
(
KOSMOLOGIA
).DualizmświataiBoga,nie-
doskonałegoidoskonałegobytu,odbiłsięwkosmologiiArystotelesaiwprowadziłdo
niejdualizm.Bógdziaławsposóbniezmienny,aprzetoiruch,któregojestsprawcą,mu-
sibyćniezmienny.Takimzaśruchompodlegajedynieniebogwiazdstałych(zewnętrz-
nyokrągświata,tzw.„pierwszeniebo”);tylkowięcjegoruchpochodzibezpośredniood
Boga.Natęjedną,zewnętrznąsferęświata„pierwszaprzyczyna”działabezpośrednio.
Żejednakruchpozostałychsferjestpodobnydoruchupierwszegonieba,więcArysto-
telesprzyjął,iżwprawianesąwruchprzezistotypodobnedopierwszejprzyczyny,tyl-
komniejdoskonałe.„Pierwszaprzyczynaruchu”,pierwotniejedyna,uległarozmnoże-
niudlawzględówastronomicznych.Teologiaprzekształciłasięwastronomię,czyraczej
odwrotnie,astronomiawjakąśastroteologię;całyokrąg„nadksiężycowy”zostałpojęty
jakodziedzinadziałańboskich.
Sątedywewszechświeciedwaokręgi,którychnaturajestcałkowicieodmienna:
okrągniebiańskiiziemski.Niebiański,wprawianywruchprzezpierwsząprzyczynę
