Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
PIERWSZYOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
twórcęnaukmatematycznychiastronomicznych;początekichprzypadanaczasypóźniej-
sze.Talesposiadałwtymzakresieumiejętności,aniewiedzęnaukową.
Czymnaukaróżnisięodumiejętności?Popierwsze,odosobnionatrafnaobser-
wacjaipojedynczeprawdziwetwierdzenianiestanowiąjeszczenauki;tychiprzedTa-
lesembyłobezliku;abystanowiłynaukę,musząbyćzwiązanezinnymiiuporząd-
kowane.Dalej:niestanowinaukiogólnikowaświadomość,żerzeczymająsiętak
atak;świadomośćtamusibyćzanalizowanaiwyrażonawpostacitwierdzeńprzy
pomocypojęć.Wreszcie:niedośćjestcoświedzieć,lecztrzebadowieśćlubwykazać,
żetakjest.Jeszczeprzedpierwszymmatematykiemwidziałkażdy,ktobudowałsobie
szałasnadwóchrównychkijach,żesąonetaksamonachylone,aletego,cowidział,nie
umiałsformułowaćpojęciowowformietwierdzeniaorównoramiennychtrójkątach,
atymbardziejnieumiałudowodnićtegotwierdzenia.Azatem:abyposiadanewiado-
mościmogłybyćuznanezanaukowe,musząbyćuporządkowane,zanalizowane,udo-
wodnione.Beztegosąconajwyżejumiejętnościami,nienauką.Ogólniemówiąc,nauka
wymaganietylkoumienia,leczirozumienia.
Równieżicelnaukijestodmiennyniżcelumiejętności.Celemnaukisątakże
prawdyinteresującesameprzezsię,podczasgdywumiejętnościachchodzi
tylkooprawdypraktyczniecenne.Umiejętnościwytworzyłysiędlacelówprak-
tycznychidlatychcelówwystarczały.Gdyzaczętosiętakżeinteresowaćprawdamidla
nichsamych,wtedypowstałnowycelisposóbichdochodzenia,celisposóbnaukowy.
Taleszajmowałsięmatematykąiastronomiąwcelachpraktycznychinasposóbprak-
tyczny.Alepozatym,jeśliwierzyćpodaniom,próbowałdociekaćprawdywdziedzinie,
gdzieniemogłobyćmowyopraktycznychcelach;tądziedzinąbyłafilozofia.Jeśli
Talesbyłuczonym,tojakofilozof.Inicbywtymniebyłodziwnego,gdybypierwszą
nauką,jakapowstała,byłafilozofia:zewzględubowiemnaogólnośćswegoprzedmiotu
miałanajmniejszeznaczeniepraktyczne,alebyłanajbardziejpociągającateoretycznie.
Toprzejścieodpraktycznejumiejętnościdoteoretycznejnaukidokonałosię
wGrecjimiędzyVIIaVIwiekiem.CzywłaśnieTalesgodokonał?Wkażdymraziefilo-
zofowiegreccyszukającswychprzodkówdochodzilizawszedoniego,aprzedniego
wyjśćnieumieli.Jesttedydośćprawdopodobne,żejegofilozoficznateoriabyłapierw-
sząteoriąnaukową,jakapojawiłasięwEuropie,amożeiwogólenaziemi.
2.P
RZEJŚCIEODMITOLOGIIDONAUKI
.TateoriaTalesabrzmiała:Wszystkojest
zwody,zwodypowstałoizwodysięskłada.Możnabyprzypuszczać,iżniebyłtopo-
glądnowy
,żejużprzedTalesemwypowiadanopodobny
.„Niektórzymniemają”jpisze
Arystotelesj„żedawniejsiludzie,którzyżylidawnoprzedobecnympokoleniem,tak
samozapatrywalisięnaprzyrodę.WedługnichbowiemOkeanosiTetydabylirodzicami
tego,copowstało”.Ajednakróżnicajestzasadnicza:Talesmówiłowodzie,ajegopo-
przednicyobóstwachwody;onmówiłorealnymprzedmiocie,onijofantastycz-
nychpostaciach.MówiącoOkeanosieiTetydzie,uprawialinienaukę,leczmitologię.
Abymogłautworzyćsięnauka,musiałdokonaćsięprzewrótwsposobiemyślenia:nie-
