Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TALESIPOCZĄTEKFILOZOFII
25
odzownebyłozerwanienietylkozpraktycznym,aleizmitologicznymsposobemmy-
ślenia.Tegozwrotudokonalirównieżmyślicielejońscy
,zktórychpierwszybył,jaksię
zdaje,Tales.Zadaniem,jakiesobiestawiał,byłowyjaśnieniezjawiskjpodtymwzglę-
demnieróżniłsięodtwórcówmitologii;alerzeczwtym,żejegosposóbwyjaśnia-
niabyłinny
.
ZagadnieniemTalesabyłopochodzenieświata.Aleniepytałjuż,ktoświatzrobił,lecz
jakimświatbyłodpoczątku.Chodziłomunieoto,cobyłoprzedświatem,leczcobyło
własnymświatapoczątkiem.Wtakimznaczeniupoczątekświatabyłpierwszymza-
gadnieniemfilozofii.Wtym,żetakiebyłowłaśniepierwszejejzagadnienie,niemanic
dziwnego:ludziomnaówczesnympoziomieumysłowym,nietkniętymjeszczekrytykąna-
ukową,zdawałosię,żeprzecieżwidzą,jakiświatjest;odmędrcazaśżądaliczegoinnego,
mianowiciebypowiedział,jakiświatbył.Przytymzaraniemyśliskłonnebyłouważać
pierwotnąpostaćrzeczyzanajważniejszą,iTalesprzypuszczał,żekonieckońcówpo
wszystkichprzemianachświatpowrócidotejpierwszejpostaci,zktórejwyszedł.Pierwsza
więcpostaćświatabyławjegomniemaniunietylkopierwszą,aletakżeistotną.
Byłatofilozofiajeszczezupełniearchaiczna,różnaodmitologii,alewzagadnie-
niachiodpowiedziachstojącanapograniczumitologii.Jeszczesięwniejniewieleobja-
wiłocechumysłowościgreckiej;wyjdąonenajawdopierowdalszymrozwoju;nato-
miastwczesnafilozofiaGrekówniewielesięróżniłaodspekulacjiinnychludów,
stojącychnatymsamympoziomiecywilizacji.
3.P
IERWSZEZAGADNIENIEFILOZOFICZNE
.PrzedmiotemdociekańTalesaijegobez-
pośrednichnastępcówbyłaprzyroda.ToteżtychnajwcześniejszychfilozofówArystoteles
nazywałfizjologami,czyliteoretykamiprzyrody
.Awduchuswegoczasuinteresowa-
lisięprzedewszystkimjejpoczątkiem.Naczelnympytaniem,jakiesobiestawiali,było:
jakibyłpoczątekprzyrody?Apytanietoznaczyłodlanich:jakibyłpierwotnyrodzajciał,
zktórychrozwinęłasięprzyroda?Późniejformułowanotopytanie:Jakabyłapierwotna
materia?Wszakżeterminu„materia”(U
ãin)cipierwsifilozofowiejeszczenieposiada-
’
li.Cowięcej,nieposiadaliteżpojęciamaterii,jakimposługiwalisiępóźniejsiGrecy
.Zaj-
mowalisięmateriąwznaczeniuzbiorukonkretnychciał;nieznalinatomiastabstrakcyj-
negopojęciamaterii,wedlektóregojestonajednymzeskładnikówciała,odróżnionym
odinnychjegoskładników,jakkształtlubsiła.Niemyśleliomateriijakooczymśjesz-
czenieukształtowanym;rozróżnieniemateriiikształtubyłopomysłempóź-
niejszychdopieropokoleńgreckichfilozofów.
Cinajwcześniejsinierozumieliteżmateriijakobezwładnejmasy,którawymaga
działaniasiłyzzewnątrz,abyzostaławprawionawruch;rozróżnieniematerii
isiłyporuszającejbyłotakżedziełempóźniejszychrozmyślań.Pojęcia,którymiposłu-
giwalisięciwcześnifizjologowieprzyrozwiązywaniuzagadnieniapoczątkuświata,by-
łyniezróżnicowaneicałkiemnieabstrakcyjne.Nieprzychodziłoimdogłowy,abysiła
mogłabyćpozamaterią,bymogłabyćczymśróżnymodmaterii;przeciwnie,mniema-
li,żezdolnośćporuszaniasięjestmateriiwłasnościązasadniczą.
