Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PARMENIDESISZKOŁAELEJSKA
37
terię.Miałnamyślitensambytmaterialny,októryminnifilozofowiegreccy,opierający
sięnadanychzmysłowych,takodmiennywypowiadalipogląd.Wynikatochoćby
ztwierdzeniaParmenidesa,żebytjestograniczony,zakończonywewszystkichkierun-
kach,podobnydokuli.
TeoriaHeraklitabyławzgodziezdoświadczeniem,zezmysłowymobrazemświa-
ta,Parmenideszaśdrogączystegorozumowaniadoszedłdoinnychwyników.Mniemał,
żewynikirozumowania,aniezjawiska,dająwłaściwyobrazbytu,żetrafniepojmiemy
rzeczywistość,gdyabstrahującodzmiennościiróżnorodnościzjawiskzwrócimyuwagę
najejpodłożeprosteiniezmienne,jednoliteiciągłe.Znałzjawiskazichzmiennością
iróżnorodnością;omówiłjenawetszczegółowowdrugiejczęściswegopoematu,alenie
byłytojuż,wjegorozumieniu,„słowapewne”i„myślioprawdzie”,leczjedynie„ludz-
kiezłudnemniemania”.
WynikiParmenidesaodbiegłytedyoddoświadczeniaiuczyniłykoniecznymod-
różnieniebytuodzjawisk.Tegobrzemiennegowskutkirozróżnieniaonsamwyraźnie
niesformułował,alefaktycznieprzeprowadził.Iprzeztojegofilozofiajednościjjak-
kolwiektowydajesięparadoksalnejnosiławsobiezaczątekdualizmu,któregofilozo-
fiaHeraklitanieposiadała.
3.M
ETODADEDUKCYJNA
.Zfaktamidoświadczenia,któreHeraklitumiałtrafnie
opisaćiuogólnić,Parmenidesbyłwjawnejniezgodzie.Zatoporazpierwszyświado-
mieisystematyczniezastosowałrozumowaniededukcyjne.Byłprototypemtychfilozo-
fów,którzyodrzucilidoświadczeniejakoźródłopoznania,icałąwiedzęwywodziłzza-
łożonychaprioriprzesłanekogólnych.Zaufałwyłącznietylkorozumowiidedukcji.
Zdwóchrodzajówpoznania,którebyłwyróżnił,uznawałtylkomyślowe;poznaniezaś
zmysłoweuważałzaniewiarogodne,gdyżdawałozupełnieodmiennyobrazświata.
Postępowaniejegoponiekądodpowiadałonaturalnymskłonnościomumysłu:jed-
nośćistałośćjestpotrzebąumysłu,aprzeztopostulatembadania.Natomiasttenarcha-
icznymyśliciel,upraszczającynadmierniezagadnienia,nieuwzględnił,żewbadaniu
rzeczywistościopróczpostulatówpotrzebnajestznajomośćfaktów,którewskażą,czy
ijakrzeczywistośćsprawdzapostulaty.Upojonytympoczuciemkonieczności,jakiedaje
dedukcja,zaufałjejwyłącznie.Operującjedyniepojęciamiwytworzyłsobieprzekona-
nie,żebytmacechętrwałości,atrwałośćwykluczazmianę.Ażedoświadczenieniepo-
dobnebyłodoParmenidejskiegobytu,przetołącznośćmiędzybytemadoświadcze-
niem,międzywiedząrozumowąawiedząofaktachzostałazerwana.Parmenidesbył,
oilesądzićmożemy,wielkimmyślicielem,jednakżestworzyłnajniebezpieczniejszypre-
cedens.Inierazpotemwdalszymrozwojufilozofiawpadaławbłądeleatów.
4.P
ODSTAWAEPISTEMOLOGICZNA
.Pierwszegotwierdzenia,naktórymoparłswą
ontologię,jakkolwiekmogłowydawaćsięoczywiste,Parmenidesnieprzyjmowałjako
pewnik,leczusiłowałuzasadnićjeepistemologicznie.Argumentowałtak:Skądwie-
my,iż„niebytuniema”?Booniebycieniepodobnawogólemyśleć:„niebytunie
możnaanipoznać,aniwypowiedzieć”.Dlaczego?Gdyżmiędzymyśląabytem
