Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52
PIERWSZYOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
onjedynienazmianiemiejscawprzestrzeni.Stanowijedynąpostaćprzemiany,jakiej
podlegająatomy.
d)Atomyznajdująsięiporuszająwpróżni.Próżniaistniejewbrewdawniejszym
filozofom,azwłaszczaeleatom,którzyodrzucalijąjakoniebyt.Istnieje,bojestniezbęd-
nadlawytłumaczeniazjawisk,mianowicieruchu;jakżebowiemmogłybysięporuszać
atomy,jeślibyniebyłopustegomiejsca,gdziebymogłysięusunąć;tłumaczyonarów-
nieżwzrastanieizmniejszaniesięprzedmiotów,atakżeróżnystopieńoporu,jakiprzed-
miotystawiają.Ztychwzględówistnieniepróżnibyłodlaatomistówrówniepewnejak
istnienieatomów.„Naprawdęistniejątylkoatomyipróżnia”,wedlesłówDemokryta.
Nazywającatomybytem,apróżnięniebytem,Demokrytmógłwypowiadaćparadoksal-
nątezę:„Bytniebardziejistniejeodniebytu”.Byłtopunktważnywteoriiatomistów;
uznającbowiempróżnię,pojmowalimaterięjakonieciągłą.
Atomiściodbiegalitedyodeleatów,dlaktórychprzyrodabyłaa)jednorodna,
b)nieruchomaic)ciągła.Dlanichzaśbyłaróżnorodna,ruchomainieciągłą.Aletakże
różnilisięodbliższegoimEmpedoklesaiodAnaksagorasa.Istotnaróżnicapolegałana
tym,żedlatychskładnikiprzyrodybyłymiędzysobąjakościoworóżne,dlaatomistów
zaśilościowo.Dlaatomistówbowiemsamymitylkomatematycznymi,geometrycz-
nymiwłasnościamiatomróżniłsięodatomu.Podjęlisięonisprowadzeniastosunków
jakościowychobserwowanychwprzyrodziedoilościowych.Tezalecająsięprzezto,iż
zdająsiębyćprostszeizrozumialsze;agdybynawetniebyłyprostsze,towkażdymra-
ziesądokładnieobliczalneitostanowiichniewątpliwąwyższośćzestanowiskateorii
naukowej.
InnaważnaróżnicadzielącaatomistówodAnaksagorasatkwiławtym,żeonuwa-
żałmaterięzapodzielnąwnieskończoność,onizaśmniemali,żetakdzielićmożnatyl-
kopróżnię,amateriamaskładnikiniepodzielne.
NatomiastteoriaatomistycznaDemokrytaniewieleróżnisięodnowoczesnejteo-
riinoszącejtosamomiano.Różnicepolegająnatymjedynie,żea)Demokrytprzyjmo-
wał,iżrodzajeatomówsąwilościnieograniczonej,podczasgdynowoczesnateoriaspro-
wadzajedokilkudziesięciu;b)Demokrytnieznałgrupyatomów,tj.drobiny(aczmówił
jużo„atomachpodwójnych”),ijegoatomspełniałtefunkcje,którewnowoczesnejteo-
riiprzypadłydrobinie;c)Demokrytnieznającprawaciążeniamusiałmechaniczniepoj-
mowaćłączeniesięatomów;jegoatomytrzymałysięwzajemnieprzezróżnehaki,
dziurki,odnogi;d)dlaDemokrytaatomybyłybytemnajrealniejszymiprzedmiotem
najpewniejszejwiedzy,podczasgdypóźniejszateoriamajenaogółtylkozahipotezę.
2.S
UBIEKTYWISTYCZNATEORIAPOSTRZEŻEŃ
.TeorięatomówDemokrytuzupełnił
przezteorięnaturynegatywnej:otoatomyposiadajątylkowłasnościmatematyczne,
nieposiadająnatomiastjakościzmysłowych.„Naprawdęistniejątylkoato-
myipróżnia,asłodyczigorycz,ciepłoibarwysąsubiektywne;mniemasięiwyobra-
ża,żeistniejąpostrzeganewłasności,tymczasemnieistnieją,aistniejątylkoatomy
ipróżnia”.Demokrytnieposiadałjeszczewyrazu„subiektywny”,achcącpodkreślić,że
