Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DEMOKRYTIATOMIŚCI
55
wnętrzaoka.Wkoncepcjipostrzeganiaprzezpośrednictwo„podobizn”
(Â
’
t
㉈il),przewędrowującychodpostrzeganegoprzedmiotudopostrzegającegoorga-
nu,udoskonaliłteoriępostrzeganiaprzez„wypływy”,którązapoczątkowałEmpedokles.
TaktedyDemokrytosiągnąłjednolitąteorięprzyrodydziękitemu,żewszystkie
zjawiskatraktowałrównomierniejakomaterialne.Zatozyskałsobiemiano„ojcamate-
rializmu”.
Materialistąbyłniewątpliwie,alejczypierwszym?Wszakwcześniejsifilozofo-
wie,niewyłączającitych,którzywierzyliwprzetrwanieduszypośmierci,uważalidu-
szęzacielesną,tejsamejnatury,copowietrzelubogień;nawetAnaksagorasnieumiał
swegopozaświatowegoduchawyobrazićsobieinaczejniżmaterialnie.Odróżniano
wprawdziewGrecjiduszęiciało,alebyłototylkorozróżnieniedwóchrodzajówmate-
rii.Demokrytbyłtunienowatorem,leczprzedstawicielemtradycji.
Ajednakfilozofiawcześniejszacałąrzeczywistośćtraktowałajakomaterialną,ale
znówjmateriępojmowałajakouduchowioną.Nieumiaławytłumaczyćświatajako
tworuczystomaterialnego,potrafiłtodopieroDemokryt;natympolegajegomiejsce
wdziejachmaterializmu.
4.E
TYKA
.Demokrytwyszedłdalekopozajednostronnośćwczesnychfilozofów
Grecji.Zajmowałsięnietylkozagadnieniamiprzyrody,aletraktowałwsystematyczny
sposóbozagadnieniachwartości,zarównomoralnych,jakiestetycznych.Pracejegoes-
tetycznezaginęły,alefragmentówetycznychzachowałosiędość,bymożnabyłozrekon-
struowaćjegopoglądy;asąoneważnejakowyrazpoglądówetycznychwczesnejepoki
greckiej,która,zajętabadaniemprzyrody,małonaogółwypowiadałasięwsprawachspe-
cjalnieludzkich.Siedmiumędrcówotwierałotenwczesnyokres,aDemokrytgozamy-
kał.Onidawaliprzepisymądrościżyciowej,onzaśjużwyodrębniłsprawyściślejmoral-
ne:mianowicieoddzielałczynymoralneodtych,któresąspełnianepodprzymusem,
podnaciskieminnychlubdlaprzypodobaniasięinnym.„Niezbojaźni,leczzobowiąz-
kunależysięwystrzegaćbłędów”.„Postępowaniemoralnepoleganietylkonanieczy-
nieniuzła,gdyżsamachęćuczynieniakrzywdyjestniemoralna”.
Istotętejetykistanowiło:żenajwyższymdobremjestzadowolenie,aśrod-
kiempozyskaniagojrozum.Zadowoleniejesttostanharmonii,ciszy,spokojudu-
cha.Osiągasięgoprzezumiar,bonawetrozkosze,jeślisąnadmierne,obracająsię
wprzeciwieństworozkoszy,najprzyjemniejszerzeczystająsięwówczasnajmniejprzy-
jemne.Brak,zarównojaknadmiar,powodujewduszywzruszenia,którenaruszająspo-
kójducha.
Kierownikiempostępowaniamabyćrozum,którypowinienpanowaćnadna-
miętnościami.Jakwpoznaniu,takiwdziałaniuDemokrytprzeciwstawiałzmysłomro-
zum.Wprzeciwieństwiedokrótkotrwałychrozkoszyzmysłowych„rozkoszeumysłowe
mająwsobiecośnieśmiertelnego”.EtykaDemokrytabyłatedyeudajmonistyczna
iintelektualistyczna.Taksamojakjegoteoriapoznaniainatury,byładziełem
umysłuwidzącegorzeczytrzeźwo,jasnoiplastycznie.
