Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
56
PIERWSZYOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
ROLAATOMISTÓW
polegałaprzedewszystkimna:1)stworzeniuprogramura-
cjonalno-empirycznejiwyłącznieprzyczynowejteorii;2)stworzeniuteoriiatomów:
teoriiprostej,wyjaśniającejogromnąilośćzjawisk,anadinnymiteoriamimateriimają-
cejprzewagęplastyczności;3)sformułowaniuteoriisubiektywnościjakościzmysło-
wych;wreszciena4)zbudowaniunajpełniejszegowcałejstarożytnościsystemufilozo-
fiimaterialistycznej.
WPŁYWDEMOKRYTAIOPOZYCJAPRZECIWNIEMU.
Atomizmbyłnajdosko-
nalsząteorią,jakąstworzyłapierwszaepokamyśligreckiej,Demokrytzaśbyłwiel-
kimiwszechstronnymuczonym,któregosławęzaćmiłtylkosplotniepomyślnychwa-
runków,jakzaginięciedzieł,nieżyczliwośćnastępnychpokoleń,pojawieniesiępotem
olbrzymichpostaciPlatonaiArystotelesa.Możnaprzypuścić,żeDemokrytzeswym
trzeźwymioświeconymmaterializmembyłwyrazicielempoglądunaświatpanującego
wjegoczasachwkołachgreckiejinteligencji.Aleprędko,nawetzajegożycia,doko-
nałsię,przynajmniejwśródfilozofów,odwrótodjegosposobumyśleniaizwrotwkie-
runkuidealizmuifinalizmu.Ci,cowówczaszajęlitonowestanowisko,stanowili
znaturyrzeczyopozycjęprzeciwDemokrytowi.Platonprzemilczałswegoma-
terialistycznegorywalaichoćznałjegodzieła,niewspomniałonimwswychpi-
smachanirazu.
JednakżenawetwokresiepanowaniaidealizmuDemokrytmiałuczniówizwo-
lenników,dziękiktórympoglądyjegoprzetrwałyażdoepokihellenizmu,kiedy
znówszerszeznalazłyuznanie.Jednagałąźdemokrytejczykówrozwinęłaprzyrodo-
znawczeietyczneskładnikiwnaucemistrza.Ta,poprzezNauzyfanesa,prowadziłado
Epikura,wktóregoszkoleodrodziłasięfilozofiaDemokryta.Drugaznówgałąź
rozwinęłamotywykrytycznetkwiącewjegofilozofiiidałaim,niewątpliwiewbrewza-
mierzeniommistrza,zwrotsceptyczny.ProwadziłaonadoPirronaiszkołyscep-
tyckiej.Genealogiękonstruowanowstarożytnościwtensposób:Demokryt,uczeńje-
goNessas,MetrodorzChios,DiogeneszeSmyrny,Anaksarchiwreszciesłuchaczjego,
Pirron.Ztrzechnowychszkół,którepowstaływhellenistycznejepoce,dwietedy,Epi-
kurejskaiPirrońska,wywodziłysięodDemokryta.
Cyceron,któryznałdziełaDemokryta,zaliczałgodonajwiększychfilozofów,na
równizPlatonem.Takaocenazmieniłasiędopierouschyłkustarożytności,zacesarzów,
wokresiewybujaniaświadomościreligijnej.Wówczaswkołachfilozoficznych,wśród
neopitagorejczykówineoplatończyków,mniemano,żeprawdziwafilozofiagreckabyła
wyłącznieidealistycznaiwydałatylkotrzechwielkichmyślicieli:Pitagorasa,Platona
iArystotelesa.Takiepojmowanieschyłekstarożytnościprzekazałśredniowieczuifilozo-
fiichrześcijańskiej.Nicdziwnego,żedziełaDemokryta,napiętnowaneipotępione,za-
ginęły.Ijeślioddziaływałpóźniej,totylkopośrednioprzezpismawiernychmuepiku-
rejczyków.
