Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
74
DRUGIOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
lem,mówcą,popularyzatorem.ByłprawodawcąkoloniiTurioiwWielkiejGrecji.Wla-
tachdojrzałychprzebywałwAtenachinależałdogronaprzyjaciółPeryklesa.Głównym
jegopismembyłaRozprawapolemicznaoprawdzieibycie;pozatymbyłautoremprac
gramatycznych,etyczno-społecznychitechnicznych.DziełoObogach,któreodczytał
wdomuEurypidesa,zostałonaskutekdenuncjacjispaloneiwywołałoprocesprzeciw
autorowi.ChcącuniknąćprocesuopuściłAtenyipłynącnaSycylięutonął.
POGLĄDY.1.N
OWYSTOSUNEKDONAUKI
.Naukowebadania,jakieprowadzilisofi-
ści,byłynowegotypu,itozarównopodwzględemprzedmiotuimetody,jakteżza-
dań,jakiesobiestawiali.
A)Podwzględemprzedmiotubadań.Dotychczasfilozofowieograniczalisię
dobadaniaprzyrody,teraznastąpiłradykalnyzwrotkubadaniomhumanistycznym.
Hippiasz,polihistorowychczasów,uczony,poeta,polityk,technik,zajmowałsięrów-
nieżmatematykąiastronomią,alezwłaszczaetnologią,teoriąsztuki,chronologią,mne-
motechniką.Głównymprzedmiotembadańsofistówjakonauczycieliżyciapublicznego
były,znaturyrzeczy,dialektyka,retoryka,polityka,etyka.Badalitakżejęzykiwtejdzie-
dziniepołożyliznacznezasługi:Protagorasklasyfikowałzdaniaiwyrazy,Prodykzbierał
synonimy.Ogólniebiorąc,zakresemichdociekańbyłoto,coonisaminazywali„oby-
czajami”(Ófiuot),acosiędziśnazywa„kulturą”.
B)Podwzględemzadaństawianychnauce.Pierwsiuczenipojmowalijączysto
teoretycznie,szukaliwiedzydlawiedzy;sofiścinatomiastpodporządkowaliczynność
badawczącelompraktycznym,zbliżylizpowrotemnaukędoumiejętnościprak-
tycznych.ProtagorasjwedlePlatonajdefiniowałnaukęjako„zaradnośćwzarządza-
niudomemipaństwemorazmożliwienajwiększąsprawnośćwdziałaniuimówieniu”.
Wtymtkwiłazresztąsłabośćstanowiskasofistów,żechodziłoimnieoto,coprawdzi-
we,leczjcoskuteczne.
C)Podwzględemmetodybadań.Wpierwszymokresiefilozofiidużeznacze-
niemiałametodadedukcyjna;wprawdziesofiściposługiwalisięteżdialektyką,alebyła
onadlanichmetodąniebadania,leczprowadzeniasporów.Jeślizaśprowadzilibadania,
toprzeważnieempiryczne.Protagoraszajmowałpostawę,którąpowieluwiekach
nazwano„pozytywistyczną”:chciałtrzymaćsięfaktówiunikaćkonstrukcjiwnauce.Od
niegozapewnepochodzistarożytnepojęciedoświadczenia(Â
’
uπÂtÚ›l)naukowego,ro-
zumianegojakoa)obserwowanie,jakiezjawiskawystępująłącznie,ib)wnioskowanie
zjednegoztychzjawiskodrugim.Wedletejkoncepcjinaukaograniczasiędostwier-
dzaniafaktówizwiązkówmiędzynimiorazdoprzewidywanianaichpodstawiefaktów
przyszłych.
2.M
INIMALISTYCZNATEORIAPOZNANIA
.Pozatyminowościamimetodologicznymi
sofiściwypowiadalirównieżnoweatypowedlaswejepokipoglądynanaturępoznania.
Nowabyłajużsamazasadniczapostawa:wpierwszymbowiemokresiestarożytnościfi-
lozofowiewystępowalizmaksymalnymiwymaganiamiwobecpoznania,domagalisię
