Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PLATON
95
przyjąwszyorfickąreligię,rozwinąłnaukęoduszynieśmiertelnej.Spirytualizmjegopo-
chodziztegookresu,taksamojakidealizm.Okresten,przypadającynapełnięlatmę-
skichPlatona,byłjegookresemnajharmonijniejszym;pisałwówczasdziełaonajwyż-
szympoziomieartystycznym,wktórychlogikbyłwrównowadzezpoetą,trzeźwy
badaczzreligijnymentuzjastą;wiekipóźniejszeuznałydziełatezawłaściwywyrazPla-
tońskiegoducha.
3.WostatniejfaziePlatonzmieniłstylitematpism,zdawałosięnawet,żedoko-
nałodwrotuodteoriiidej.Niebyłtoodwrót,alespostrzeżenietrudności,jakietkwiły
wtejteorii.Terazwyzbyłsiędualizmu,którymudawniejkazałprzeciwstawiaćdosko-
nałyświatidejiznikomądoczesność;mniejprzeciwstawiałideeirzeczy,awięcejzwra-
całuwagnazwiązkimiędzynimi.Corazteżwięcejwidziałwrzeczywistościelementów
duchowychiprzeztowzmogłysięspirytualistycznepierwiastkijegofilozofii.Nieza-
rzucającteoriiidej,zająłsięusilniejjejzastosowaniami;rozszerzyłwówczaszakres
swychdociekańnafilozofięprzyrodyinaszczegółowąfilozofiępaństwa.
POGLĄDY.I.NAUKAOIDEACH.1.N
OWYRODZAJBYTU
.PoglądSokratesa,że
wpojęciachjestzawartawiedzapewnaibezwzględna,byłzałożeniem
filozofiiPlatona.Alepogląd,przezSokratesawytworzonyspecjalniedlapojęćetycznych,
Platonrozszerzyłnawszelkiepojęcia.
Sokratesniepytał,czypojęciaodpowiadająrzeczywistości;pojęciabowiemetycz-
nenierościłypretensji,bybyćodwzorowaniemrzeczywistości,lecz,przeciwnie,bybyć
wzoremdlaniej;byłytrafne,jeślibyłydobrymiwzorami,choćnicimwrzeczywistości
nieodpowiadało.Platon,rozszerzywszyteoriępojęćetycznychnainne,musiałpostawić
tonowezagadnienie:cojesttąrzeczywistością,którąpoznajemyprzez
pojęcia?Jakwszyscyfilozofowiegreccy,byłrealistą;byłodlańpewnikiem,żejeśli
pojęciazawierająwiedzę,tomusząmiećjakiśprzedmiotrzeczywisty.Alecojesttym
przedmiotem?
Rozumowałtak:Własnościąpojęćjestjednośćistałość:tobyłapierwsza
przesłanka.Przedmioty,wedlektórychpojęciasąurobione,musząmiećtesame
własności,copojęcia:toprzesłankadruga.Tymczasemwszystkierzeczy,jakieznamy
zdoświadczenia,właśnietychcechnieposiadają,sąbowiemzłożoneizmienne:totrze-
ciaprzesłanka.Stądwniosek:nierzeczysąprzedmiotamipojęć.
Heraklittrafnieokreśliłnaturęrzeczy:sąwwiecznymruchuinawetniemożebyć
inaczej,bogdyruchustaje,wszystkozamieraiginie.Stałewłasnościprzysługująpoję-
ciom,alenieprzysługująrzeczom.To,codziękiHeraklitowiPlatonwiedziałorzeczach,
byłowniezgodzieztym,codziękiSokratesowiwiedziałopojęciach.Taniezgodapobu-
dziłagodostworzeniawłasnejteorii.Przykładoworozważającsprawę:cojestprzedmio-
tempojęcia„piękna”?Niesąnimrzeczypiękne,któresąróżnorodneizmienne.Pozo-
stajeprzyjąć,iżjesttojakieśnieznanenamzbezpośredniegodoświadczeniapiękno,
którejestzawszejednoiniezmienne.Rzeczypięknesąprzedmiotemniepojęć,leczpo-
strzeżeń,przedmiotemzaśpojęciajestj„samopiękno”albo,jakPlatonniekiedy
