Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PLATON
93
kichważniejszychdlańkwestiach),Parmenides(pokazdialektycznejmetody),Sofista
(obycie),Fileb(odobrach,specjalnieostosunkurozkoszyimądrości),Timaios(filozo-
fiaprzyrodywformieopisustworzeniaświata),Prawa(powtórzonywykładteoriiideal-
negopaństwa).jTytułytychdialogówbranesązazwyczajodimieniajednegozroz-
mówców.Oteoriiidej,będącejjądrempoglądówPlatona,nietraktujespecjalnieżadne
pismojego,natomiastwiększośćposługujesięnią:Fedonstosujejąwpsychologii,Teajtet
wteoriipoznania,Państwowteoriipaństwa,Timaioswfilozofiiprzyrody.Przyokazji
szkicowanabyłasamanaukaoideach:najdokładniejwPaństwieiFedonie,wpoetyckiej
przenośniwFajdrosie:autokrytykęteoriiidejzawierałParmenides.
Legendąjest,jakobyPlatonopróczdziełwydanychpisałjeszczepismaezoterycz-
nedlawtajemniczonych.NatomiastmiewałwAkademiiwykładyróżniącesięponiekąd
wtreściodgłoszonychprzezeńpism;ocharakterzewykładówtychwiemyprzezAry-
stotelesa.
PismaPlatonazewzględunaformęswąsąunikatemwdziejachpiśmiennictwafi-
lozoficznego.1)Wszystkie,bezmała,sądialogami;naformętęwpłynęłazapewneme-
todasokratyczna,atakżechęćzbliżeniapismadomowy,októrejwyższościPlatonbył
przekonany(pisałotymwFajdrosie).2)Platonbyłnietylkomyślicielem,aleiświetnym
pisarzem;dialogijegoposiadająwartośćdziełsztukiliterackiej,cechujejeniepospolita
zdolnośćwytwarzanianastroju,charakteryzowanialudziisytuacyj,wżywaniasięwspo-
sobymówieniaimyślenia.3)WdialogachPlatonazabierajągłoswspółcześnimuprzed-
stawicielenauki,politykiiprzeróżnychzawodów,onsamanijednegozdanianiewypo-
wiadaodsiebie.StądtrudnośćodróżnieniawłasnychpoglądówPlatona.Naogół,acznie
zawsze,poglądyautorawypowiadanesąustamiSokratesa.4)Układdialogówmażywość
potocznejrozmowy,dalekoodbiegającąodnormalnegonaukowegotraktatu;splatająsię
wnichróżnezagadnienia,pełnodygresyjiepizodówubocznych.Kwestiezasadnicze,
zwłaszczateoriaidej,niesąwłaściwymtematemżadnegodialogu,leczomawianesąprzy
okazjiiwzastosowaniudookazji.Sprawynajważniejszesączęstotylkowprzenośniach,
mitachialuzjach.Apoważnetezyniezawszełatwesądoodróżnieniaodironiiiżartu.
DialogiPlatonajwbrewdawniejszympoglądomjniestanowiącyklu;zmały-
miwyjątkamikażdystanowioddzielnącałość.Sązagadnienia,którePlatonrozważał
wwieludialogachirozwiązywałzakażdymrazeminaczej;dlategoustaleniekolejno-
ścidialogówjestrzecządużejwagi.DziękihistorykomXIXw.udałosięustalićkolej-
ność,jeślinieposzczególnychdialogów,toichgrup.Trzysąmianowiciegrupy:dia-
logiokresuwczesnego,średniegoipóźnego,znanerównieżjakodialogisokratyczne,
konstrukcyjneidialektyczne.
A)Dialogiwczesnegookresusą:a)sokratyczne,tj.stawiająsobiezazadanie,
wzoremSokratesa,określaniepojęćetycznych,b)sąelenktyczne,tj.wykazują,jakich
określeńprzyjmowaćnienależy,alepozytywnychrozwiązańprzeważnieniedają),
c)zbijającudzerozumowaniaichwłasnąbronią,niezaznaczającwłasnegostanowiska
Platona,d)niewypowiadająizdająsięwogólenieznaćpoglądówuważanychzanajty-
powszedlaPlatona,mianowicieteoriiidej,e)późniejszeznichskierowanesąprzeciw
