Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
96
DRUGIOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
mówił:„ideapiękna”.Ipodobnierzeczmasięzwszystkimiinnymipojęciami:mu-
sząonemiećswójprzedmiot,przedmiotemtymzaśniemogąbyćrzeczy,leczmusinim
byćjakiśbytinny,któregocechąjestniezmienność.Takierozumowanie
skłoniłoPlatonadoprzyjęcia,żeistniejebyt,którybezpośrednioniejestdany.Tenod-
krytyprzezsiębytnazywał„ideą”(t
’
‰śl).
Idejjestwiele,stanowiąodrębnyświat.Stosunkizachodzącemiędzynimisątakie
jakte,cozachodząmiędzypojęciami.Jakpojęciastanowiąhierarchięnadrzędnych
ipodrzędnych,takteżustrójświataidejjesthierarchiczny,odniższychdocoraz
ogólniejszychiwyższych,ażdonajwyższejidei:ideidobra.
Ideebyłyparadoksemdlalaików,atakżedlatychfilozofów,którzy,jakpowiada
Platon,„totylkozabytuważają,corękamiobjąćmogą”.AleniebyłynimdlaPlatona;
jegouwagabyłaskupionanadwóchdziedzinach,którychprzedmiotywyraźnieodbie-
gałyodznanejnamrzeczywistości:naetyceimatematyce.Oneistotniezdawały
siędotyczyćczegośznacznietrwalszegoniżzmiennerzeczy.Opróczzaświedzyetycz-
nejimatematycznejutwierdzałgowtejkoncepcjiprzykładeleatów,wedlektórychbyt
macechęniezmienności.
IdeePlatonabyłyposokratesowskąodpowiedziąnatesamezagadnienia,naktóre
przedtemodpowiadałaliczbapitagorejczyków,żywiołyEmpedoklesaczyatomyDemo-
kryta.Itu,itamchodziłoowyjaśnienienaturybytu.Niektóreztamtychodpowiedzi,
jakPitagorejskalubDemokrytejska,zbliżałysięjużbardzodoPlatońskiej:bytubowiem
prawdziwegoniepojmowałynapodobieństworzeczy.Jednakżeróżnicabyłazasadnicza:
tamtedawniejszedoktrynypojmowałybytprawdziwyjakonależącydoświatamaterial-
nego,ideezaśPlatońskieznalazłysiępozanim.Tuwprawdzietorowałznówdrogę
„duch”Anaksagorasa,alePlatonśmielejodtegofilozofarozwinąłmyślotranscendent-
nymbycieznajdującymsiępozaempirycznymświatem.
Ideezresztąnietylkorozwiązałynowezagadnienia,aletakżeusuwałytrudności
dawnejfilozofii:Heraklitaieleatów.Bezprzedmiotowymstawałsięspór,czybytjest
zmienny,czyniezmienny,jestbowiemczęściowozmienny,aczęściowoniezmienny;
rzeczysązmienne,aideeniezmienne.Rozwiązanietrudności,daneprzezPlatona,było
dualistyczne;przyjmował,żeistniejeniejedenrodzaj,aledwarodzajebytu:
bytpoznawanyprzezzmysłyibytpoznawanyprzezpojęcia,zniszczalnyiwieczny,
zmiennyiniezmienny,realnyiidealny,rzeczyiidee.
2.I
DEEARZECZY
.Jeślijednakściślejbraćpojęciebytu(abyłotoodeleatówpo-
wszechneufilozofówgreckich),tojestnimtylkoto,wczegonaturzeleży,abybyć,ico
przetoniemożeprzestaćbyć.Przytakimrozumieniubytu,rzeczyniesąjużby-
tem;bytemsąwieczneiniezniszczalneidee.Jedynieideeistnieją,aorzeczachmoż-
napowiedziećconajwyżej,żejstająsię.Rzeczysąwstosunkudobytutylkotym,
czymwstosunkudonichsamychsącienielubodzwierciedlenianawodzie:sąjedynie
przelotnymizjawami.Jesteśmy,jakmówiPlatonwsłynnejparaboli,podobnidojeń-
ców,uwięzionychwjaskiniizwróconychtwarzamidojejwnętrza,którzyztego,cosię
