Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
98
DRUGIOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
realnością,alenamniepojętą,nieziemską,boską.Platonnajczęściejopisywałidee
wpierwszejinterpretacji;alemówiłonichtakże,żebytująw„nadniebiańskichmiej-
scach”(coprawdawtychdialogach,wktórychgłównieprzemawiałprzenośniami).Za-
pewnewahałsięmiędzyobuinterpretacjami,immanentnąitranscendentną.
Zresztą,więcejniżnasamejteoriiidejzależałomunajejzastosowaniachpsychologicz-
nych,epistemologicznych,etycznych,politycznych,atezastosowaniabyłyodinterpre-
tacjiidejwzględnieniezależne.
II.NAUKAODUSZY.1.F
UNKCJABIOLOGICZNADUSZY
.Platonstworzyłnowepo-
jęcieduszy,taksamojakstworzyłnowepojęcieidei.Wprawdzienazwę„duszy”Grecy
dobrzeznaliiprzednim,aleondałjejnowątreść.Przednimfilozofowie-przyrodnicy
mieliduszęzarodzajmaterii,orficyzanadziemskiegodemona.Platonkoncepcjete
zmodyfikowałistworzyłichoryginalnąsyntezę.
Filozofowie-przyrodnicywidzieliwduszyczynnikżycia:człowiekżyje,pókiją
wsobieposiada,aumiera,gdyjątraci.Pojmowalijąprzytymjakomaterię,tyletylkoże
subtelniejsząodtej,zjakiejzbudowanejestciało.Platonzachowałichbiologicznepoj-
mowanieduszy:równieżidlaniegobyłaczynnikiemżycia,bezktóregociałojest
martwe.Życiezaśpoleganatym,żeistota,którajeposiada,jestźródłemsamorzut-
negoruchu.Itowłaśniestanowiistotęduszy:żejesttym,cosięsamowprowa-
dzawruch.
Zachowującbiologicznerozumienieduszy,Platonprzestałjąnatomiastrozumieć
materialnie.Duszajest,właśniejakoczynnikżycia,przeciwieństwemmaterii,
bomateriajestznaturybezwładna,aduszajestźródłemruchu.Jestrealna,aleniema-
terialna.„WPlatonie”jpisałLeibnizj„najdoskonalszewydajesięmito:żedefiniuje
duchajakosubstancję,którasamasięporusza,swobodnieisamorzutniedziała,żetrak-
tujegojakozasadędziałaniawprzeciwieństwiedomaterii”.
2.F
UNKCJAPOZNAWCZADUSZY
.Wczesnafilozofiagreckanieuznawałapoznaniaza
funkcjępsychiczną,leczzafunkcjęciała.Wpostrzeganiuwidziałasprawęfizjologiczną,
myśleniuzaśprzypisywałatęsamąnaturę,jakąmapostrzeganie.
Platonzmieniłtenpogląd.Boćniecałąnasząwiedzęzawdzięczamynarządomcie-
lesnym;barwypostrzegamyoczami,dźwiękiuszami,alejakimżzmysłempostrzegamy
byt,różność,tożsamość,podobieństwoityleinnychwłasności,wspólnychprzedmio-
tomróżnychzmysłów?„Wydajesię”jpisałj„żedlanichniemaodrębnego
narządu,leczduszasamaprzezsięoglądawspólnewłasnościwewszystkich
rzeczach”.Niemającnarządówzmysłowych,duszapoznajetusama.Poznaniejesttujej
funkcją,anieciała.„Własnościwspólne”nieciałopoznaje,leczdusza;wobeczaśtego,
żepoznaniestanowijedność,trzebaprzyjąć,żeduszapoznajeiwewszystkichinnych
wypadkach.Ciałoijegozmysłysądladuszynarzędziempoznania.Poznajesamabezpo-
średnio,bądźpośrednio,posługującsiętyminarzędziami.
Jednakżeniepoznanierzeczy,leczidejprzemawiało,wedługPlatona,najdobitniej
zatym,żepoznaniejestfunkcjąduszy;boideeznamy,choćciałowcalezniminiema
