Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PLATON
99
iniemożemiećstyczności.Platońskiepojmowanieduszy,któredojejfunkcjibiologicz-
nejdodałofunkcjępoznawczą,byłotedyzwiązaneznaukąoideach.
DlaPlatonaduszabyłaprzedewszystkimczynnikiemżycia,aleprzyznającjej
funkcjępoznawczązrobiłzasadniczykrokkunowożytnemupojęciuduszy.
3.F
UNKCJARELIGIJNADUSZY
.ŻywewPlatonieuczuciareligijne,wszczególności
pragnienienieśmiertelności,spowodowały,żedalejjeszczeprzekształciłpojęcieduszy,
przypisującjejinnąjeszczerolę.Pragnienianieśmiertelnościniezaspokoiwszakciało,
któregozagładapośmiertnajestwidoczna;jedyniemogłabytouczynićdusza,którazda-
jesięopuszczaćciałozostatnimtchnieniem.Jestwięczrozumiałe,żePlatonwduszy
dopatrywałsięnieśmiertelnegopierwiastkawczłowieku.Amiałpodtymwzględempo-
przedników:wmistycznychsektachreligijnych,jakorficka,iwszkołachfilozoficznych
zbliżonychdotychsekt,jakpitagorejska.Tampojmowanoduszęjakoistotętrwalszą
idoskonalsząodwszystkiego,coziemskie,istotęzaziemską,boską,chwilowotylko
zamieszkującąciało.
Takiepołączeniebiologicznychipoznawczychfunkcjizzaziemskąistotąpociąga-
łozasobąniesłychanekonsekwencje.Boćdusza,pojętabiologicznieipsychologicznie,
choćbybyłaniematerialna,miałałącznośćzciałem:wprawiałaciałowruchiprzezna-
rządyciaławłasnegopoznawałainneciała.Jeślinatomiastbyłazaziemskąistotą,tonie
mogłabyćzłączonazciałem.Niemogłaodbieraćpostrzeżeń,którewymagająnarządów
cielesnych;niemogłateżdoznawaćuczućinamiętności,którerównieżpowstająprzy
udzialeduszy.To,cownowoczesnympojęciunależydosprawpsychicznych,tozostało
tuprzepołowione:większaczęśćzaliczonazostaładoczynnościciała,aprzyduszypo-
zostałojedynieto,coduszaposiada„samazsiebie”bezudziałuciała.Zczęści,jakiePla-
tonodróżniłwduszyjrozumnej,impulsywnejizmysłowejjtylkorozumnamogła
byćzaliczonado„duszysamej”.
FaktyczniewięcPlatonoperowałniejednym,leczdwomapojęciamiduszy:szer-
szymiwęższym.Pierwszebyłoopartenarozważaniachbiologicznychipsychologicz-
nych,drugienareligijnych.Duszawpierwszymznaczeniuobejmowałaczynnościzmy-
słowe,wdrugimjbyłasamymrozumem.Pierwszabyłaskładnikiemmaterialnej
przyrody,druganiebyłaniczymztąprzyrodązwiązana.Pierwszepojęcierozwinął
wśródnastępcówPlatonaArystoteles,drugieodnowiłreligijniemyślącyschyłekstaro-
żytności,arozwinęłochrześcijaństwo.
4.D
USZAACIAŁO
.Ujęcieduszyjakoniematerialnejdoprowadziłodoostrego
przeciwstawieniajejciału.Platonizmbyłnietylkodualizmemidejirzeczy,alerównież
dualizmemduszyiciała.Tendualizmwyrażałsięwnastępującychtezach:
A)Duszajestniematerialna.
B)Jestoddzielnaodciała,niezależna.Duszaiciało,choćzespolonesąwczło-
wieku,istniejąwzajemniezależnie.Złączeniezciałemniejestdladuszyniezbędne.Pla-
tonizmpodwójnietedywykraczałpozamaterialistycznypoglądnaświat:przezuznanie
niematerialnychideiiniematerialnychdusz.
