Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
Rozdziałdrugi.Historia
stanowiłapodstawęzapotrzebowaniaideterminowałastosunkiwymienne.
Wtensposóbukształtowałasięnawieledekadspecjalizacjazsięgającymi
właściwiedodzisiajkonsekwencjamirozwojuregionalnegoimonokultury
technicznejwsensietendencjiipoziomu.
produkcja
maszynowa
AdamSmith
„niewidzialna
rękarynku”
rewolucjaprze-
mysłowa
Specjalizacjawymusiłatakżewzrostwydajnościpracy,cozkoleiprzyniosło
zmianyworganizacjiprodukcji.Wrezultacienastąpiłyistotnezmianyspołecz-
no-ekonomiczneikulturowe,gdyżopanowanieprocesuprodukcjimaszynowej
ukształtowałostosunkidiametralnieodmienneniżwprzypadkuprodukcji
rękodzielniczej.
TwórcazasadekonomiiklasycznejAdamSmithbyłabsolwentemuniwersytetów
wGlasgowiwOksfordzie,awopublikowanychw1776r.Badaniachnadnaturą
iprzyczynamibogactwanarodów2,zwanychpotocznieBogactwemnarodów
(którezacząłpisaćpodczaspodróżydoFrancji),zwracałuwagęnadominującą
wśródprzedsiębiorstwnegatywnąjegozdaniemcechęmyśleniajedyniekate-
goriamiwłasnychkorzyści(aprzecieżniemożnagopodejrzewaćonadmierną
sympatiędlapracownikównajemnych).Tanegatywnacechaprzedsiębiorców
przyniosłaradykalnepostawywnastępnychdekadach.
Wpozornejsprzecznościztymisłowamisąjegostwierdzeniaoegoizmieeko-
nomicznym,będącympodstawowąprzesłankąpodjęciaracjonalnychdecyzji
gospodarczych(inwestycyjnychlubkonsumpcyjnych).Jakpisał:n[...]nieod
przychylnościrzeźnika,piwowaraczypiekarzaoczekujemynaszegoobiadu,
leczodichdbałościowłasnyinteres.Zwracamysięniedoichhumanitarności,
leczdoegoizmu”
.
Stąddziękiobserwacjirzeczywistościwczesnegokapitalizmuzrodziłosięsłynne
pojęcienniewidzialnarękarynku”
,najczęściejużywanewodniesieniudofazy
kapitalizmuwolnorynkowego.Smithpisał,żenniewidział,abywieledobre-
gozdziałaliludzie,którzyudawali,iżhandlujądladobraspołecznego”
.Ten
radykalnywporównaniuzpoprzednimiwyobrażeniamioceluaktywności
gospodarczejludzizwrotwświadomości,integrującywłasnebogaceniesię
zinteresemspołecznym,jestbezwątpieniajegonajważniejszązasługą.
Wzwiązkuzewzrostemzatrudnieniapojawiłsię,nietylkoteoretyczny,prob-
lempłacyjakocenysiłyroboczejorazzyskuikapitału.Teistotnekategorie
ekonomiczne,cowartopodkreślić,sątakżerezultatemprocesówhistorycz-
nych,takichjakrewolucjaprzemysłowa.Należałopołączyćwlogicznącałość
kwestięwynagrodzeniapracowników,zyskuprzedsiębiorcy,czylitakżeformy
jegowynagrodzenia,ikorzyściwłaścicielalubdzierżawcyziemiwformieren-
2PolskietłumaczenieO.EinfeldaiS.Wolfaukazałosięw1927r.
