Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wiarairozum
Najbardziejjasnosformułowanyinajbardziejkonsekwentnieprze-
prowadzonydualizmPismaŚwiętegoirozumudoszedłdogłosu—je-
ślimamynauwadzepoprzednikówSpinozy—wfilozofiiHobbesa;
program
Lewiatana
formułujejegotreśćzrzadkospotykanąotwar-
tością:caławiedzaorzeczywistościjestzdobywanaśrodkaminatu-
ralnymi;całatreśćBibliimanaceluniewzbogacenienaszychwiado-
mościoświecie,alenauczenieposłuszeństwadlawładzypolitycznej
—stądjejinterpretacjależycałkowiciewkompetencjachziemskiego
suwerena;wszystkietwierdzeniareligiimajątreśćniespekulatyw-
ną,aleczystopolityczną:sąregułamibezwzględnejuległościwobec
Kościoła,którysamjestidentycznyzpaństwemipodporządkowany
świeckiemuwładcy30.RacjonalizmfilozoficznyHobbesajestrównie
bezkompromisowyjakklarownajestjegopolityczna,klasowaświa-
domośćcodoużytecznościwiaryreligijnejwrękachrządzącychdla
zapewnieniasobieposłuchupoddanych.
Wszakżejako
causaproxima
spinozjańskiegoracjonalizmuDes-
cartesjestbezwątpienianajbardziejdoniosły.Nieformułowałon
wprawdzie,pomijającznanepowszechniedeklaracjekonformistycz-
ne,żadnegowyraźnegoprogramuwsprawiestosunkurozumudo
objawienia,alecałajegotwórczośćwzięłapoczątekzprogramu
poznawczegoointencjijednoznacznieracjonalistycznej,zpróbyra-
dykalnejemancypacjimyśleniafilozoficznegoodwszelkiegonaci-
skuautorytetów.Przewodniaidea
cogito
kartezjańskiegopolegała,
pierwotnieprzynajmniej,nazakwestionowaniuwartościwszystkich
źródełwiedzypozarozumemsamejjednostkimyślącej—wszcze-
gólnościnaodmówieniuwartościwszystkimkryteriomprawdy,opar-
tymnaobjawieniuiautorytetach.Proklamującznajomośćwłasnego
myśleniajakopierwszyfaktwiedzyniewątpliwejinieczułejnaostrze
krytykisceptycznej,Descartesodrzucałtymsamymwszystkieinne
źródławiedzyjakomożliwefundamentypewnościpoznawczej;ta
właśnietreść
cogito
,nietakwyraźniesformułowanaw
Rozprawie,
atymbardziejw
Medytacjach,
stanowiącychrezultatpewnejewolu-
cjifilozofa—dochodziniedwuznaczniedogłosuwewcześniejszym31
(1629)
Poszukiwaniuprawdy
,gdziezasadapoznaniasamegosiebie,
jakoarchimedesowegopunktuoparciadlacałejwiedzypozostałej,
jestwyraźnieprzeciwstawionawszelkiemukultowiautorytetów32.
Przyjmującjasnośćiwyraźnośćpercepcjiintelektualnejzakry-
teriumnaczelneprawdziwości,Descartespozbawiałtymsamym
waloruwszelkieinnekryteria—wszczególnościwiaręwobjawienia
25
