Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LogikaSpinozyjakodoktrynamoralna
ipowagikościelne.Ortodoksjakatolickaodpoczątkuuchwyciłatę
orientacjękartezjanizmu,którywszakżepodziśdzieńjestprzedmio-
temjejnieustającychkrytyk,analizirefutacji,auchodziwewspółcze-
snejliteraturzekatolickiejzagłówneźródłowszystkichfilozoficznych
niepowodzeńczasównowożytnych:dlafilozofówkatolickichznacznie
donioślejszaniżwyniki,doktórychdoszedłDescartesnakońcu,była
jegometoda:klasyczny,zchrześcijańskiegopunktuwidzenia,przy-
kładowejwyuzdanej
libidosciendi,
rozumu,którysamowłasnychsi-
łach,niewspartynapodporachsłowabożegoiwzgardziwszytradycją
Ojców,porywasięnaopanowaniemyśląwszechświata.JużBossuet
ijezuicisiedemnastowieczniatakowaliDescartesiaztegopunktuwi-
dzenia,apowstałaodtychczasówchrześcijańskaliteraturaantykar-
tezjańskatworzycałebiblioteki33.Nietobyłoistotnedlakatolików,że
KartezjuszdowodziłistnieniaBoga;otwierałon,ichzdaniem,drogę
ateizmowiprzezfakt,iżdowódjegozakładałprawoświeckiegorozu-
mudorozstrzyganiatejkwestiinamocywłasnych,niejakoosobistych
racji,żeuprawomocniałmetodęoddającąproblempodosądnieza-
leżnegorozumowania;samorozstrzygnięciepytaniabyłonieistotne
wobliczusposobów,używanychdojegorozstrzygnięcia.Racjonalizm
Spinozy,któryzsubiektywizmukartezjańskiego,uchodzącegozarys
najbardziejcharakterystycznydoktryny,niepozostawianiemalśladu
wmetodologiinaukowej,zachowujedlatego,mimocałąodmienność
obugnoseologii,właściwąsubstancjękartezjanizmu:zaufaniedosa-
modzielnościiautonomiiświeckiegorozumu,uwolnionegozprzymu-
suwiary.Jednocześniekartezjańskiracjonalizm,sformułowanywtak
subiektywistycznejwersji,zawierałostrzefilozoficznedobitnieujaw-
nione:całametodologiaicałafilozofiaDescartesiabyłypodporząd-
kowanezadaniomreformypracyumysłowej,comiałozkoleiprzyczy-
nićsiędowyrugowaniaznaukimętówwerbalizmuscholastycznego,
rozważańjałowychispekulatywnych,pytańźlepostawionychipojęć
nicnieznaczących;zreformowananaukaniebyła,zkolei,celemdla
siebie,aległównienarzędziemtechnikiiśrodkiemmaterialnegopod-
porządkowaniaświataprzyrody—potrzebomludzkim.Pozostajedo
rozważeniaproblem,czypytaniekierującetwórczościąSpinozyfor-
mułowałontaksamowtedy,kiedyracjonalizmkartezjańskiobjawił
muswojąsiłęprzyciągającą.
26
