Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
90
CzęśćI-Język-Społeczeństwo
Mechanizmy,zapomocąktórychtworzonesąneosemantyzmywsocjolekcie
hipicznym,torównieżzawężenieznaczeniairozszerzenieznacze-
nia.Rozszerzenieznaczeniapoleganatym,żejestzwiększonyzakresznaczeniowy
terminu,np.osiodłaćpowinnooznaczaćCzałożyćsiodłonakonia)
,aleoznaczatakże
Czałożyćogłowie(tranzlę))
,czyliosiodłać=przygotowaćkoniadojazdy.Tosamo
znaczeniemająterminy:siodłać,kulbaczyć,okulbaczyć.Podobniemasięrzeczprzy
zdejmowaniuuprzężyzkonia:rozsiodłaćtoCzdjąćsiodło,aletakżezdjąćogłowie)
,
rozkulbaczyćCts.
).Zawężenieznaczeniadotyczywiększościneosemantyzmów,
apolegananadaniukonkretnegoznaczeniaodnoszącegosiętylkodokonia,czło-
wiekalubprzedmiotuzwiązanegozkoniem,np.milerCkońbiegającynadystansie
mili-1600m)
,kastratCwałach)
,kocCokryciekonia)
,pilnikCnarzędziekowalaprzy-
datneprzypodkuwaniukonia)
,raszpelCpilnikpotrzebnyprzypodkuwaniukoni)
,
raszplaCpilnikpotrzebnyprzypodkuwaniukoni)
,kierowaćCpowodowaćkoniem
lubzaprzęgiem)
,naskakiwaćCokoniuijeźdźcu:najeżdżaćnaprzeszkodę)
,odmówić
Cokoniu:zatrzymaćsięprzedprzeszkodą)
.
Innymsposobemtworzenianeosemantyzmówsąwyrazyfundowanena
nazwachwłasnych,czyliprzenoszenienazwwłasnychdokategoriiwyrazówpospo-
litych.Wsłownictwiehipicznymznalazłamnastępującyprzykład:bekmanCnazwa
koniowozuniemieckiejfirmyBöckmann)(dodatkowowystępujewróżnychodmia-
nachfonetycznych:bakman,bokman,bukman).
Opróczneosemantyzmówutworzonychwwynikuzmianmotywowanychbez-
pośrednio,czylimetafory,metonimii,paronimiiielipsy,S.Grabias(1997,s.232)
wyróżnianeologizmyznaczeniowepowstałewskutekzmianmotywowanych
pośrednio,czylipowstałychzeskojarzeńzwiązkustycznościipodobieństwana
płaszczyźnieznaczeńinazw.Wśródnichmożnawyróżnićzmianyzachodzącepro-
mieniścieiłańcuchowo.Reakcjepromienistetotakie,wktórychzmianaznacze-
niowajednegowyrazumożezapoczątkowaćserięsynonimiczną,jeślidalejnastąpią
zmianywwyrazachpodobnychznaczeniowolubbrzmieniowo.Wleksycehipicznej
reakcjepromienistetworząnielicznyzbiórisątoseriesynonimicznedotyczące
wyglądukonia:grubykoń:torba,betoniara,długi:dwuosobowy,rodzinny,jam-
nikowaty,cechpsychicznychkonia:niespokojny:szajbus,wariat,świr,słabykoń:
łach,śmieć,trup,maściiodmian:zdużąilościąkolorów:pomalowany,kolorowy,
młodykoń:młodzian,młodzieniec,młody,małolat,przygotowaniakoniadojazdy
wierzchem:ubrać(założyćogłowieisiodło),uszykowaćkonia,wyrychtować.
Leksykasocjolektuhipicznegokorzystazmetafory(73%)jakonajczęstszego
środkatworzeniawyrazówwśródneosemantyzmów.Wobrębiemetaforynajczę-
ściejpostrzeganejestpodobieństwowzrokowe(99%),wtymwłaściwościfizyczne
(44%),zaśmniejpodobieństwopsychiczne(37%)ipodobieństwofunkcji(18,5%).
Innekategoriepodobieństwsąreprezentowanenielicznie.Resztaneologizmów
znaczeniowychstanowiniewielkiprocent.
