Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LVIII
PiotrLaskowski
„jegomotoremjestinicjatywaindywidualna,środkiem—walkaklas,
celem—całkowitawolność”100.
WstępdoksiążkiDaudé-BancelanapisałJeanGrave,redaktor
najważniejszychgazetanarchistycznychdrugiejpołowyXIXipocząt-
kuXXwieku:„LeRévolté”,„LaRévolte”i„LesTempsNouveaux”.
Wwydanejwroku1910książceRéformes,révolutionGravezamieścił
rozdział„LeCoopératisme”101,naktóryzłożyłysięartykułypublikowa-
newcześniejnałamach„LesTempsNouveaux”.Bezlitośniedemaskuje
tamjakoburżuazyjnąmrzonkęmarzenieoemancypacjirobotników
„podwarunkiem,żebędąoniszanowaćzdobytejużprzywilejeinie
będązakłócaćharmoniispołecznej”.Myzaś—dodaje—którzy„wyka-
zujemy,żepracownicyniewyemancypująsięjakoklasabezzniszczenia
istniejącychprzywilejów[…],tomyjesteśmyutopistami!”102.Grave
podejmujetu,rzeczjasna,myślBakunina.Zarazemzaznacza,żesuk-
ceskooperatywnietylkoniemusiosłabiaćkapitalizmu,leczmoże
wręczprzekształcaćjesamewkapitalistyczne„maszynywyzysku”:
„Obokkierownikówzpensjamiministrów,obsługiwanychwswoich
biurachprzezpodwładnewkrótkichspódniczkach,sątamkobiety,
którepakująherbatę,otrzymując2,5szylingadziennie”,piszeopio-
nierachkooperacjispożywczejzRochdale,którymOrsettipoświęciła
entuzjastycznąksiążeczkęTajemnicetkaczyroczdalskich103.Widzie-
liśmywszakże,żeOrsettiprzezcałeżyciewalczyłazwyzyskiemosób
pracującychwkooperatywach,zarazemzaśsamanigdynieprzyjęła
propozycjietatuwinstytucjispółdzielczej.Gravejednakjestprze-
konany,żepowstającewewnątrzkooperatywhierarchie„tologiczny
rezultatwysiłkówiumiejętności,któretrzebawykorzystywać,byza-
pewnićprzedsiębiorstwusukces”104.
100Cyt.za:Lecoopératismeetlenéo-coopératisme,Éditionsdel’éducationlibertaire,
Paris1900,s.6.
101JeanGrave,Réformes,révolution,Stock,Paris1910,rozdz.„LeCoopératisme”,
s.145-162.
102Tamże,s.149.
103MarjaOrsetti,Tajemnicetkaczyrochdalskich.Szkiczdziedzinykoperacyispo-
żywczej,Społem,Warszawa1914.
104JeanGrave,Réformes,revolution…,s.157.
