Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XL
PiotrLaskowski
czynieniazgranatem,którynatychmiastpękłnakawałki;teostatnie,bę-
dącsamerównieżczymśwrodzajugranatów,rozprysłysięzkoleina
nowefragmenty65.
Kierunekrozwojuniejestokreślony,przyszłośćwyłonisięjako
wynikgryróżnorodnychsiłitendencji.„Istotadążnościpolegana
tym,żerozwijasięonawkształciesnopa,przezsamoswewzma-
ganiesięstwarzającrozbieżnekierunki,międzyktórejejrozmachsię
dzieli”66.Niewiemy,czyOrsetticzytałaEwolucjętwórczą,zpew-
nościąjednakwspółbrzmizBergsonem,gdyzauważa,że„zmienność
(ewolucja)jestnajistotniejszymprawemwewszechświeciewszelkich
jegoprzejawów”(s.466),a„każdatendencjarozwojowastwarzainną
tendencjęsobieprzeciwną[…]:obokprocesucentralizacji—tworzenia
sięprzedsiębiorstworozmiaracholbrzyma—dokonujesiębezustan-
nieprocesrozpylania”(s.109).IdodajezaWilhelmemdeGreefem:
„Podwpływemsiłmoralnych,psychicznych,warunkówprawnych
itd.różnorodnetendencjerozwojuekonomicznegoznajdująsięzawsze
wstanierównowaginiestałej.Istniejezawszeparęmożliwościnastęp-
negostanurównowagizależnieodzmian,którymuległtenzłożony
układsił”(s.115).
Dynamikabergsonowskiejewolucjitwórczejwspółbrzmizmyślą
anarchistyczną.WpoświęconejKropotkinowibroszurzeOrsettina-
pisze:„Społeczeństwoniezakrzepniewściśleujętychnieruchomych
formach,przeciwnie,będziebezustanniezmieniałoswąpostaćjakoor-
ganizmżywy,kipiącyżyciem,wstaniebezustannejewolucji”(s.221).
Dlategoteżkooperatyzm,którystanowiformułęłączącązróżnicowa-
neistalepodlegająceróżnicowaniusiłyipotrzeby,nieosiągnienigdy
„kresuswegorozwoju”:
Dlakażdego,ktomyślisocjologicznie,ustrójprzyszłościnieprzedstawia
siębowiemjakorównaniealgebraiczneojednejniewiadomej.Przeciwnie,
jeśli,opierającsięnadoświadczeniachrozwojudotychczasowego,można
cośprzewidywać—toprzedewszystkimcoraztowiększąróżnorodność
formgospodarczych,istniejącychobokjednejdominującej(s.91).
65HenriBergson,Ewolucjatwórcza…,s.105.
66Tamże,s.106.