Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Nurtkryminologiipozytywistycznej
19
Rycina2.1.Model"głowyfrenologicznej”
Źródło:fot.J.Widacki.
etphysiologiedusystèmenerveuxengénéraletducerveau
enparticulier(Anatomiaifizjologiasystemunerwowego,
awszczególnościmózgu)wydawałwczęściachwParyżu,
wlatach1810–1819.Gallnależydopierwszychbadaczy
mózguinatympolumaniewątpliwezasługi.Uważał,
żefunkcjeposzczególnychczęścitegoorganusąsta-
tyczne,toznaczyzadaneskłonnościczłowiekaiza
danejegodziałania(takżespostrzeganie,myślenie)
staleodpowiadajątesameczęścimózgu(ryc.2.1).
Działanieposzczególnychczęścimózgu,zdaniem
Galla,jestzdeterminowaneichkształtem.Kształtowi
mózguodpowiadazaśkształtczaszki.Zatembada-
niekształtuczaszkidostarczainformacjiokształcie
mózgu,atymsamymoskłonnościachbadanejosoby,
wtymprzestępczych,takichjakUpopędniszczyciel-
ski”,Uwojowniczość,agresywność”,Użądzazysku”,
Ukochliwość”.Teskłonnościmiałydoprowadzaćdo
efektówprzestępczych,wrodzaju,odpowiednio:
morderstwalubnapadu,kradzieży,zgwałceniabądź
innychprzestępstwseksualnych.Frenologiazyskała
wXIXwiekuwielkąpopularność,jednakjakoteoria
zostałasfalsyfikowanaprzezpóźniejszebadania
empiryczne,wszczególnościfrancuskiegofizjologa
MarieJeanaPierraFlourensa(1794–1867).
Możnajednakpowiedzieć,żenamarginesieteorii
anatomicznejineurofizjologicznejrozwinęłasięteoria
kryminologiczna,którejkluczowymtwierdzeniem
byłoprzyjęcie,żeskłonnościprzestępczesąwrodzone,
zdeterminowaneanatomicznąbudowąmózgu,która
zkoleijestrozpoznawalnaprzezzewnętrznebadanie
kształtuczaszki.
WkońcuXVIIIinapoczątkuXIXwiekuzaczęła
sięrozwijaćtakżepsychiatria.Takzwanychobłąka-
nych,opętanychczywariatów,dotychczasjedynie
obezwładnianychiizolowanych,zaczętopostrzegać
jakochorychipodejmowaćpróbyichleczenia.Jednym
zpionierówtakpojętejpsychiatriibyłfrancuskilekarz
PhilippePinel(1745–1826),zwanyztegopowoduUojcem
współczesnejpsychiatrii”.Pinelwprowadziłrównież
klasyfikacjęzaburzeńpsychicznych,wśródktórych
wyróżnił:melancholię,manię,demencjęiidiotyzm.
Wśródrodzajówmanii,czyliobłędu,wyszczególnił
m.in.Umaniębezdelirium”,czylimanię(obłęd)bez
Upomieszaniarzeczy,pojęć,złudzeńihalucynacji”.
DotejostatniejkoncepcjiPinelanawiązałpóźniej
angielskilekarziantropologJamesCowlesPrichard
(1786–1848).To,coFrancuznazywałUmaniąbezdeli-
rium”,Prichardokreśliłjakoobłędmoralny(moral
insanity).Zdaniemtegobadaczaówstanbyłchorobą
psychiczną,jakkażdainna.Mogłaonabyćwrodzona
lub,rzadziej,nabyta(przezstarczelubpourazowe
zmianywmózgu).Cierpiącynatęchorobęmiałzdaniem
uczonegodefekt,któryniepozwalałmuodróżniać
dobraodzłaiuniemożliwiałkierowaniesięzasadami
powszechnejetyki,comiałooczywistekonsekwencje
wjegozachowaniu.Objawiałosiętowskrajnymegoi-
zmie,okrucieństwie,brakulitości,popędliwości,upo-
rze,brakupoczuciawiny,awkonsekwencji–brakiem
strachuprzedkarą.ZdaniemPrichardaosobadotknięta
obłędemmoralnymztrudempoddajesięjakiejkolwiek
dyscyplinie,jestniewytrwaławpracy,nieszanujeobo-
wiązującychwspołeczeństwiezasad,ajakopozbawio-
naempatiinieliczysięzuczuciamiinnychosób.
Mająctakiecechy,wsposóboczywistyźlefunkcjo-
nujewspołeczeństwie,częstonaruszaprawoipopełnia
przestępstwa.Objawymoralinsanitysąbardzopodobne
dotych,którewspółczesnapsychologiaipsychiatria
przypisująpsychopatii(zob.podrozdz.36.5.3).
Naprzestępczośćjakonazjawiskospołeczneza-
czętopatrzećjeszczeprzederąpozytywizmu.Była
ona,opróczinnychzjawiskspołecznychopisywana
liczbowowstatystykachurzędowych(podnazwą
Ustatystykamoralna”).Pierwszestatystykimoralne
zacząłsystematyczniegromadzićjużwkońcu
XVIIIwiekuThomasMalthus(1766–1834).Statystyki
kryminalneweFrancjizaczętoprowadzićodlat20.
XIXwieku,wdużejmierzedziękiAndré-Michelowi
Guerry)emu(1802–1866).Jegostatystykakryminalna
miaławzasadziewyłączniecharakteropisowyispra-
wozdawczy.Uzupełnieniemzestawieństatystycznych
