Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Nurtkryminologiipozytywistycznej
21
EdmundKrzymuski.Reprezentancitejszkołyuważali,
żebyćmożedeterminizmobowiązujewprzyrodzie,ale
osobaludzkailudzkaspołecznośćrządząsięinnymi
prawami(zob.rozdz.3).Dogrupydrugiejwłączyć
trzebakrytykującychLombrosapozytywistów,którzy
podzielającogólnezałożeniajegoteorii,uważalijed-
nak,żeczłowiekzdeterminowanyjestdozachowań
przestępczychnieprzezswojeatawistycznecechy
osobnicze(biologiczneczybiopsychiczne),aleprzez
warunkispołeczne,wktórychsięwychowałiwktó-
rychfunkcjonuje.Zpodobnychzałożeńwychodzili
krytykującyLombrosaijegoteoriemarksiści,sta-
nowiącytrzeciągrupę(wPolsceprzedewszystkim
LudwikKrzywicki).
Niesporyteoretycznejednak,aleempiria,
wdodatkurealizowanawedługściślepozytywi-
stycznychrygorów,zadałateoriiLombrosacios
ostateczny.CharlesGoring(1870–1919),angielski
lekarziuczony,niemającwątpliwościcodotego,
żeczynyludzkiesązdeterminowane,alenieprze-
sądzając,czybardziejprzezczynnikibiologiczne
czyspołeczne,przystąpiłdoempirycznejweryfikacji
teoriiLombrosa.Zarzucającmubłędymetodolo-
giczne(przedewszystkimniewłaściwydobórgrup
kontrolnychizastępowanieobiektywnychcech
mierzalnychsubiektywnymicechamiocennymi),
postanowiłpoprawnieodstronymetodologicznej
powtórzyćbadaniaLombrosa.Przypomocyzespołu
współpracowników,wśródktórychznalazłsięm.in.
statystykKarlPearson(1857–1936),przebadałjako
grupęeksperymentalną3tys.więźniówzangielskich
więzień,ajakogrupękontrolną–studentówelitarnych
uniwersytetówangielskichOxforduiCambridge,
atakżecieszącychsięnienagannąopiniąoficerów
iurzędników.Wobydwugrupachbadano(mierzono)
tecechyantropologiczne,którezdaniemLombrosa
byłycharakterystycznedlaprzestępcówzurodze-
nia.Wynikibadań,trwającychod1901roku,Goring
opublikowałwwydanejw1913rokuksiążceThe
EnglishConvict.AStatisticalStudy(Więzieńangielski.
Studiumstatystyczne).Konkluzjąbyłostwierdzenie,że
Uangielskiprzestępcajestzantropologicznegopunktu
widzeniaodzwierciedleniemangielskiejpopulacji”.
2.2.3.ZnaczenieLombrosaijegoteorii
whistoriikryminologii
To,żeteoriaLombrosazostałasfalsyfikowana,wni-
czymnieprzekreślajejroliwkryminologii.Wszakby-
łatopierwsza,pełnateoriaetiologiczna,opartana
badaniachempirycznych,spełniającauznanedziś
kryterianaukowości:byławeryfikowalnaifalsyfiko-
walna.Dyskusjaztąteoriąorazjejkrytykarozpoczęły
rozwójwspółczesnejkryminologii.OdczasówLomb-
rosaiszkoływłoskiejorazpodjejwpływemprawo
równieżzaczęłokoncentrowaćuwagęnasprawcy
przestępstwazamiastnaprzestępstwiejakotakim.
Uświadomionosobie,żekarzesiękonkretnegoczło-
wieka.Przestępstwoopisanewkodeksiejestjedno,
akażdyjegosprawcajestinny.
RolaLombrosaijegozasługipolegałyteżnatym,że
wykształciłwielunastępców,wtymtakich,którzy,jak
naprzykładEnricoFerri(zob.dalej)odeszlipóźniejod
jegoteorii,budującwłasnekoncepcje.Lombrosowywarł
teżwpływnarozlicznychbadaczy,którzyniepodzielali
jegopoglądów,anawetjezwalczali(jakwspomniany
Goringczyprzedstawicieleszkołyfrancuskiej,zob.
dalej).Niemniejwzasadziewszyscyoniutrzymywali
sięwparadygmaciezbudowanymprzezsłynnego
Włocha.Fenomenprzestępstwaiprzestępcybadali
empirycznie,akceptowalideterminizm,szukaliwbada-
nymprzypadkupowiązańprzyczynowo-skutkowych.
Niektórzynawiązywalijedyniedofragmentów
koncepcjiLambrosaibudowaliwłasneteorie.Dotej
grupyzaliczyćmożnanaprzykładaustriackiegopsy-
chiatręRichardavonKrafft-Ebinga(1840–1902),autora
fundamentalnegoPsychopathiasexualiszajmującego
sięgłównieparafiliami(Uzboczeniamipłciowymi”)
iprzyokazjiprzestępczościąseksualnąorazpsycho-
logiąkryminalną.
DozałożeńLombrosa,takichjakto,żeprzestęp-
czośćjestuwarunkowanabiologicznie,aprzestępcy
wykazująodmiennościsomatyczne,nawiązywało
jeszczedolat70.XXwiekuwieleteoriikryminologicz-
nych(m.in.ErnestaKretschmera,WilliamaSheldona
czykoncepcjaupatrującaprzyczynprzestępstwa
wanomaliachchromosomalnych).
Czywiesz,że…
JednymzwynaturzonychnawiązańdoteoriiLombrosabyłarasistowskakryminologiaeugenicznarepre-
zentowanawlatach30.XXwiekuprzezErnestaHootona(1887–1954),skądinądprofesoraUniwersytetu
Harvarda,autoram.in.książekTheAmericanCriminal.AnAntrophologicalStudy(1939)czyCrimeand
theMan(1939).
